Chế độ dinh dưỡng phù hợp sẽ giúp bệnh nhân duy trì cân nặng và nâng cao sức khỏe; hạn chế các tác dụng phụ; cải thiện chất lượng sống trong quá trình điều trị ung thư trực tràng. Vậy, bệnh nhân ung thư trực tràng nên ăn gì, kiêng gì? Chế độ dinh dưỡng như thế nào là phù hợp? Bài viết dưới đây sẽ giải đáp cụ thể các vấn đề trên.
Tầm quan trọng của chế độ dinh dưỡng dành cho bệnh nhân ung thư trực tràng
Với các bệnh nhân ung thư nói chung cũng như bệnh nhân ung thư trực tràng nói riêng, khi biết bản thân mắc bệnh, tâm lý bệnh nhân thường buồn phiền, chán ăn. Trong quá trình điều trị, bệnh nhân còn phải trải qua các phương pháp điều trị như: phẫu thuật, xạ trị, hóa trị… Những phương pháp này đều cần bệnh nhân có sức khỏe và sức đề kháng, giúp phục hồi tốt trong suốt quá trình điều trị.
Chính vì vậy, người bệnh ung thư trực tràng nên ăn gì và kiêng gì đóng vai trò rất quan trọng trong quá trình điều trị. Liệu pháp dinh dưỡng nên được bắt đầu áp dụng từ khi phát hiện bệnh ung thư và duy trì liên tục xuyên suốt quá trình điều trị.
Việc xây dựng chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư trực tràng hoàn toàn khác nhau ở mỗi bệnh nhân và tùy thuộc vào các yếu tố như: giai đoạn bệnh, tiên lượng bệnh, mức độ xâm lấn khối u, phương pháp điều trị và các bệnh kết hợp. Mục đích chính của chế độ dinh dưỡng là giúp cho bệnh nhân duy trì thể trạng khỏe mạnh, cải thiện hệ miễn dịch cũng như chức năng của các cơ quan trong cơ thể. Bệnh nhân có thể tham khảo thêm ý kiến, chỉ dẫn của các bác sĩ chuyên khoa Ung bướu và các chuyên gia dinh dưỡng để có chế độ dinh dưỡng thích hợp.
Các phương pháp dinh dưỡng hỗ trợ bệnh nhân ung thư trực tràng, bao gồm:
- Mỗi ngày nên chia nhỏ các bữa ăn chính thành 6-8 bữa ăn nhỏ.
- Duy trì việc uống đủ nước theo công thức: khối lượng cơ thể (kg) x 40 = số ml cần uống mỗi ngày.
- Nên ăn đầy đủ các nhóm thực phẩm như: chất béo, chất đạm, tinh bột, vitamin,…
- Mỗi ngày nên duy trì vận động, tập thể dục từ 15-30 phút: mức độ, cường độ và các môn vận động nên được lựa chọn tùy theo mỗi bệnh nhân, tuyệt đối không ráng sức.
- Người thân nên chế biến thức ăn phù hợp với khẩu vị của bệnh nhân và tùy vào giai đoạn bệnh.
- Bên cạnh chế độ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, bệnh nhân nên cố gắng giữ tinh thần lạc quan và suy nghĩ tích cực, đó cũng là cách hỗ trợ điều trị ung thư hiệu quả.
Bệnh nhân ung thư trực tràng nên ăn gì?
Người bị ung thư trực tràng nên ăn gì hoàn toàn khác nhau ở mỗi bệnh nhân. Thực đơn nên đa dạng và đủ các nhóm thực phẩm thiết yếu, cụ thể như sau: (1)
- Tinh bột có trong ngũ cốc như: Gạo, lúa mì, bột yến mạch, khoai, sắn dây,… rất tốt cho bệnh nhân ung thư trực tràng. Bệnh nhân có thể ăn ngũ cốc kết hợp yaourt, sữa… cho dễ nuốt.
- Chất đạm: Trong chế độ ăn uống của bệnh nhân nên dùng phối hợp các thực phẩm chứa đạm với nguồn gốc từ đạm động vật và/hoặc đạm thực vật (yến mạch, hạnh nhân, cá ngừ, trứng). Trong đó, trứng rất giàu protein, cung cấp các dưỡng chất thiết yếu để phục hồi sức khỏe cho bệnh nhân ung thư.
- Các loại rau quả và trái cây: Nên bổ sung các loại trái cây và rau quả vào trong chế độ ăn của bệnh nhân. Hàm lượng lớn các chất chống oxy hóa có trong rau củ và trái cây giúp cung cấp vitamin, các khoáng chất cần thiết, giảm các triệu chứng của bệnh ung thư.
- Các loại sữa và sản phẩm từ sữa: Các loại thực phẩm này đa phần đều có mùi vị khá thơm ngon, mềm mịn, giúp kích thích vị giác và hỗ trợ tiêu hóa. Trong sữa có hàm lượng dinh dưỡng cao, bao gồm: protein, vitamin A, canxi, vitamin B2, vitamin B12, vitamin D, kali, phospho và magie có khả năng tăng cường hệ miễn dịch. Một số loại sữa được khuyến cáo sử dụng cho bệnh nhân ung thư trực tràng như: Fortimel, Forticare, Prosure, Leanmax Hope,…
- Bổ sung chất béo lành mạnh (chất béo không bão hòa): Nên dùng các loại dầu oliu, dầu đậu nành… thay thế cho mỡ động vật (chất béo bão hòa).
- Vitamin và khoáng chất: Trong chế độ ăn của bệnh nhân ung thư trực tràng nên bổ sung các thực phẩm giàu vitamin A, B, C, E có đặc tính chống oxy hóa tốt như: cà rốt, đậu bắp, bưởi, rau ngót, bí đỏ, rau khoai, ớt chuông, rau muống, mồng tơi, cam…
Để xác định ung thư trực tràng nên ăn gì tốt, bệnh nhân nên tham khảo ý kiến của bác sĩ khoa Ung bướu và bác sĩ dinh dưỡng để có chế độ ăn uống phù hợp.
Bệnh nhân ung thư trực tràng nên kiêng ăn gì?
Bệnh nhân ung thư trực tràng nên kiêng ăn gì ảnh hưởng không nhỏ đến quá trình điều trị. Nhóm thực phẩm này bao gồm: (2)
- Đồ nướng, chiên xào rán, thịt xông khói, đồ đông lạnh, đóng hộp… là nhóm thực phẩm chứa nhiều chất béo bão hòa, đặc biệt là chất béo động vật, sẽ khiến dạ dày của bệnh nhân khó tiêu hóa. Từ đó cản trở quá trình hấp thụ chất dinh dưỡng của cơ thể.
- Thức ăn cho bệnh nhân ung thư trực tràng nên ưu tiên chế biến đơn giản như hấp hoặc luộc. Tránh ăn quá nhiều dầu mỡ, đồ chiên, xào…
- Hạn chế thực phẩm có nhiều đường, đặc biệt không nên uống các loại thức uống có gas, chứa nhiều caffein, bia rượu, thuốc lá…
- Với trường hợp bị dị ứng sữa, bệnh nhân không nên uống sữa hoặc chế phẩm từ sữa để tránh gặp buồn nôn và tiêu chảy.
- Với những bệnh nhân vừa mới phẫu thuật ung thư trực tràng, người thân cần lưu ý không cho bệnh nhân sử dụng những thực phẩm sinh hơi nhiều hoặc có khả năng dễ gây nhiễm khuẩn. Ví dụ như: đậu, thức ăn cay, nóng, đồ ăn lên men, bông cải, tiêu, rau sống…
Trường hợp bệnh nhân không thể ăn uống bình thường hoặc có rối loạn chức năng tiêu hóa, các bác sĩ sẽ sử dụng phương pháp nuôi ăn bằng đường tĩnh mạch để cung cấp đủ chất dinh dưỡng cho bệnh nhân, giúp nhanh phục hồi sức khỏe trong quá trình điều trị.
Trước và sau phẫu thuật bệnh nhân ung thư trực tràng nên ăn gì và kiêng gì?
Trường hợp bệnh nhân được can thiệp ngoại khoa để điều trị ung thư trực tràng, một số lưu ý về dinh dưỡng trước và sau khi phẫu thuật, cụ thể như sau:
1. Trước khi phẫu thuật
- Ăn đồ mềm, lỏng, ít chất xơ, dễ tiêu.
- Nhịn ăn uống trong từ 6-8 tiếng trước khi phẫu thuật.
2. Sau khi phẫu thuật
Sau phẫu thuật ung thư trực tràng nên ăn gì phụ thuộc vào thể trạng của người bệnh. Từ đó cải thiện sức đề kháng, phục hồi nhu động ruột và giúp vết thương mau lành. (3)
Bệnh nhân ung thư trực tràng đang truyền hóa chất (đang hóa trị)
Với những bệnh nhân ung thư trực tràng đang hóa trị, chế độ dinh dưỡng cần chú ý các điều sau:
- Không nên để quá no hoặc quá đói
- Ăn sau khi uống thuốc 30 phút
- Chế biến thanh đạm, ăn thức ăn ít mùi
- Uống thêm nước cam, nước gừng, nước cháo
- Bổ sung các thực phẩm có đặc tính kháng khuẩn như: rau diếp cá, tỏi, sả, gừng, tiêu, húng quế, mật ong, tía tô…
- Ưu tiên thực phẩm dạng mềm, dễ nuốt như: cháo, thịt, cá, phở, trứng…
- Uống nhiều nước ép hoa quả, sữa chua, nước mía, nước cam, bưởi, chanh…
- Ưu tiên thực phẩm có nhiều sắt như: thịt bò, gan, tim…
Bí quyết chế biến món ăn giàu dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư trực tràng
Bên cạnh việc ung thư trực tràng nên ăn gì, việc chế biến món ăn giàu dinh dưỡng giúp điều trị hoặc giảm nhẹ các triệu chứng. Các phương pháp điều trị ung thư trực tràng có thể gây các tác dụng phụ như: buồn nôn, chán ăn, mệt mỏi, tiêu chảy, táo bón,… Các triệu chứng trên được giảm nhẹ hoặc khỏi hoàn toàn nhờ chế độ ăn hợp lý, cụ thể:
- Trường hợp bệnh nhân buồn nôn và nôn: Nên ăn nhiều thực phẩm thanh đạm, ít gia vị và chia thành nhiều bữa nhỏ trong ngày.
- Trường hợp bệnh nhân bị tiêu chảy: Nên bổ sung muối để bù lượng natri bị mất; ưu tiên các loại nước bù điện giải sau khi đi tiêu lỏng, uống ít nhất 1 ly nước. Trong thực đơn, tránh uống sữa, ăn nhiều dầu mỡ, chất béo và quá ngọt.
- Trường hợp bệnh nhân bị táo bón: Nên bổ sung các thực phẩm nhiều chất xơ như: rau xanh, trái cây tươi, ngũ cốc nguyên hạt. Bên cạnh đó, bệnh nhân nên uống nhiều nước, không ăn phô mai, trứng… (4)
- Với tình trạng ăn không ngon miệng: Nên chia bữa ăn thành nhiều bữa nhỏ; ưu tiên thực phẩm giàu calories, protein như: bơ đậu phộng, trứng luộc, thịt gà, các loại hạt…
- Bệnh nhân bị thay đổi về mùi vị: Người thân có thể chế biến thực phẩm theo một cách mới (thay món trứng chiên bằng món trứng trần), tăng khẩu vị bệnh nhân (ngửi trước, nếm thử một ít rồi mới ăn).
- Bệnh nhân có vết loét miệng: Hỏi ý kiến bác sĩ về loại thuốc giúp giảm đau do vết loét gây ra, ăn thực phẩm mềm như: bột yến mạch, sữa chua đông lạnh, kem. Ngoài ra, bệnh nhân cũng hạn chế thực phẩm cay, mặn, có tính acid (cam, cà chua, chanh…)
Dinh dưỡng, thể thao và tinh thần lạc quan chống lại bệnh ung thư trực tràng
Ngoài việc ung thư trực tràng nên ăn gì, bệnh nhân cần có tinh thần lạc quan, vận động điều độ, thực hiện những bài tập phù hợp với tình trạng sức khỏe như: tập thở, thái cực quyền, tập yoga, các bài tập giãn cơ,… sẽ giúp cải thiện sức khỏe. Tinh thần lạc quan và tập thể dục, thể thao cũng là 2 yếu tố đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ và điều trị cho bệnh nhân ung thư trực tràng.
Tinh thần lạc quan rất quan trọng với người bệnh đang “chiến đấu” với bệnh ung thư. Cảm giác trầm cảm và mất hy vọng thường gặp ở bệnh nhân, nhưng sự ủng hộ từ gia đình và bạn bè có thể tiếp thêm niềm tin và tạo động lực mạnh mẽ cho bệnh nhân. Sự lạc quan không chỉ giúp tinh thần thoải mái mà còn có thể cải thiện kết quả điều trị.
Dinh dưỡng đóng vai trò không thể thiếu trong quá trình hỗ trợ điều trị ung thư trực tràng. Điều quan trọng là phải hiểu rõ “ung thư trực tràng nên ăn gì và kiêng gì”. Vì mỗi bệnh nhân có nhu cầu và phản ứng khác nhau nên việc thảo luận cùng bác sĩ để xác định chế độ dinh dưỡng phù hợp là bước quan trọng để cải thiện khả năng hồi phục và chất lượng sống nói chung.
Khoa Ung bướu, BVĐK Tâm Anh TP.HCM là địa chỉ khám, tầm soát và điều trị ung thư uy tín, chất lượng với:
- Quy tụ đội ngũ chuyên gia giỏi, được đào tạo chuyên sâu tại các quốc gia có nền y học phát triển: Mỹ, Đức, Nhật, Hàn Quốc, Singapore, Nga…
- Liên tục hội chẩn với các chuyên gia đến từ những quốc gia có nền y tế phát triển như: Đức, Nhật, Singapore, Nga… giúp đưa ra phác đồ điều trị hiệu quả nhất cho người bệnh.
- Ứng dụng các loại thuốc đích, miễn dịch thế hệ mới và ứng dụng các trang thiết bị hiện đại ngang tầm thế giới trong chẩn đoán và điều trị ung thư.
- Phối hợp chặt chẽ các chuyên khoa với các chuyên gia hàng đầu tại Trung tâm Giải phẫu bệnh, Tiêu hóa, Chẩn đoán hình ảnh & Điện quang can thiệp, Hô hấp, Sản phụ khoa… giúp người bệnh được thăm khám toàn diện và lựa chọn được phương án điều trị tối ưu nhất.
Bài viết đã khái quát được “Ung thư trực tràng nên ăn gì và kiêng gì?”. Bệnh nhân cần duy trì chế độ ăn uống khoa học, đủ chất, không sử dụng rượu, bia và các chất kích thích khác để hạn chế tác dụng phụ cũng như đảm bảo hiệu quả của các phương pháp điều trị.
