Nên làm gì khi thấy mình không xứng đáng?
Tách biệt “cảm giác" và sự thật
Valerie Young, tiến sĩ nghiên cứu về impostor syndrome cho rằng “Cách duy nhất để không cảm thấy mình như một kẻ giả mạo là dừng suy nghĩ như một kẻ giả mạo". Vì vậy, hãy phân biệt rõ ràng giữa cảm giác chủ quan của bản thân và sự thật có minh chứng.
Ví dụ, nếu bạn sợ rằng càng đi sâu vào mối quan hệ thì đối phương sẽ càng thấy mình nhàm chán, điều đó chưa chắc là sự thật. Thử tìm ra nguyên nhân vì sao mình cảm thấy như thế. Đó có phải là do bạn đang gặp phải vấn đề cá nhân nào khác, hay do người kia thường xuyên cố tình hạ thấp bạn?
Ngoài ra, sử dụng các câu khẳng định bản thân (self-affirmation phrases) cũng có thể giúp xoa dịu những luồng suy nghĩ quá tiêu cực, ví dụ như “Mình xứng đáng nhận được sự yêu thương trong mối quan hệ này”.
Còn nếu cảm giác và sự thật dường như đang hoà làm một, nghĩa là khi thật sự có chênh lệch quá lớn giữa hoàn cảnh và quan điểm sống, đã đến lúc hai bạn nên trò chuyện với nhau về vấn đề này và cùng tìm giải pháp.
Thẳng thắn trao đổi với người còn lại
Cảm giác mình không xứng với người kia xuất phát từ trong chính suy nghĩ của bạn, không phải của người kia, và điều này chỉ được tìm ra khi hai bạn nói chuyện với nhau. Thẳng thắn chia sẻ về điều này có thể giúp tháo gỡ nỗi lo, hiểu nhau hơn và cùng tìm ra giải pháp.
Thể hiện tình cảm một cách phù hợp cũng là một cách để vượt qua nỗi sợ bản thân không xứng đáng với người còn lại, bởi vì mình biết họ vẫn dành tình cảm cho mình. Bác sĩ Gary Chapman đã nghiên cứu và kết luận ra 5 loại ngôn ngữ tình yêu: thời gian bên nhau, quà tặng, sự chu đáo, lời yêu, và những cái chạm. Hãy tham khảo 5 loại ngôn ngữ tình yêu này và tìm ra loại của đối phương để hiểu được nhu cầu của nhau, từ đó đáp ứng và được đáp ứng theo cách phù hợp nhất.
Ngược lại, theo Mark Manson, một trong những dấu hiệu của mối quan hệ độc hại là “mối quan hệ hơn thua". Nếu sau khi trao đổi với người kia, bạn nhận ra họ liên tục tìm cách đổ lỗi cho bạn và luôn phân định ai “tồi tệ" hơn, đã đến lúc cân nhắc lại tình cảm của hai người một cách kĩ càng.
Nhận ra rằng so sánh có thể tạo ấn tượng sai lệch
Phần lớn các so sánh trong tiềm thức của bạn đều không khái quát, mà chỉ giới hạn trong một khía cạnh nào đó. Điều đó đã được nhà tâm lý học Thorndike đã nghiên cứu và gọi là “‘hiệu ứng hào quang” (The Halo Effect). Hiện tượng này xảy ra khi ta đưa ra cái nhìn tổng thể về một ai đó chỉ dựa trên một đặc điểm không hề liên quan.
Bạn đã bao giờ thấy bạn bè của đối phương có ngoại hình thật thu hút và rồi cảm giác mình không đủ thú vị bằng họ? Vì ngoại hình đâu thể định nghĩa được tính cách của từng người, nên đây chính là ví dụ điển hình của “hiệu ứng hào quang".
Điều này nhắc chúng ta rằng, khiếm khuyết ở một mặt không có nghĩa là bạn mất hết tất cả các giá trị của bản thân. Hãy nhớ rằng ai cũng có những mặt mạnh và mặt yếu riêng, nên hãy thả lỏng và tự tin với điểm mạnh của chính mình.
Thay đổi cái nhìn về impostor syndrome
Vì tự ti là cảm giác không mấy dễ chịu, nên ta thường hay mặc định rằng gặp phải impostor syndrome là một điều xấu. Thật ra, dù có từ “syndrome” (hội chứng) trong tên nhưng đây không phải là một dạng rối loạn tâm thần mà chỉ là một trong các dấu hiệu dẫn đến điều đó.
Cảm thấy không đủ tốt có thể là tín hiệu cho thấy bạn quan tâm đến chất lượng của mối quan hệ giữa hai người. Đó có thể là động lực giúp cả hai hoàn thiện bản thân, nếu như điều này được nhìn nhận một cách lành mạnh. Đừng quá tập trung vào việc ai hơn - ai kém, mà thay vào đó là điều mình có thể làm tốt hơn trong mối quan hệ này.
Cũng vì thế nên vượt qua impostor syndrome không có nghĩa là bắt ép bản thân phải trở nên hoàn hảo. Hãy nhớ rằng ai cũng có thể mắc sai lầm, hãy tha thứ cho bản thân và rút kinh nghiệm cho lần sau.
