Tủy sống là gì?

Tủy sống là cơ quan quan trọng của hệ thần kinh trung ương. Cấu trúc tủy sống có dạng hình trụ chạy xuyên suốt qua trung tâm của cột sống, đoạn từ thân não đến lưng dưới. Cấu tạo của tủy sống bao gồm các bó dây thần kinh và tế bào mang thông điệp từ não đến những phần còn lại trên cơ thể. Tổn thương ở tủy sống nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm như mất cảm giác, rối loạn chức năng hoặc mất khả năng vận động, thậm chí tử vong. (1)

Chức năng tủy sống

Bộ phận này đảm nhiệm ba chức năng chính là phản xạ, dẫn truyền và dinh dưỡng, cụ thể như sau: (2)

1. Chức năng phản xạ

2. Chức năng dẫn truyền

Chức năng dẫn truyền do tủy sống đảm nhiệm bao gồm:Chất trắng trong tủy sống đảm nhiệm chức năng dẫn truyền. Cụ thể, chất trắng sẽ chỉ dẫn các cảm giác từ bộ phận trên cơ thể, sau đó phản xạ đến tủy sống và tiếp tục di chuyển đến não. Đường dẫn truyền xúc giác xuất phát từ việc cơ thể cảm nhận các cảm giác ở niêm mạc và trên da, sau đó thông tin thần kinh được dẫn truyền theo rễ sau đến tủy sống rồi đến vỏ não (đối bên).

3. Chức năng dinh dưỡng

Những nơron dinh dưỡng của tủy sống đóng vai trò chịu sự điều khiển của một đoạn tủy, bao gồm phản xạ hậu môn, phản xạ vận mạch, phản xạ tiết mồ hôi…

Giải phẫu cấu tạo của tủy sống

1. Cấu tạo của tủy sống

Tủy sống giải phẫu theo đường cắt ngang thấy được 3 phần chính là màng tủy sống bao bọc bên ngoài, ống tủy sống, chất xám và chất trắng. (3)

Màng tủy sống

Màng tủy sống bao gồm 3 lớp màng là màng cứng bên ngoài, màng nhện (mỏng, có độ đàn hồi cao) và màng nuôi. Trong đó, màng cứng và màng nhện có nhiệm vụ bảo vệ tủy sống khỏi sự va chạm với xương sống, màng nuôi dính chặt vào tủy đảm nhận nhiệm vụ nuôi dưỡng mô tủy.

Chất xám

Chất xám là phần hình chữ H, nằm bên trong chất trắng của tủy sống. Ở giữa chất xám có ống tủy (ống rỗng) không chứa dịch não tủy. Chất xám được tạo nên bởi thân và tua ngắn của các tế bào thần kinh tủy. Chất xám được chia thành sừng trước, sừng sau và...

Chất trắng

Chất trắng được hình thành bởi những sợi trục của nơron tủy tạo nên các đường lên xuống, bao bọc quanh chất xám. Chất trắng ở mỗi bên tủy sống tạo nên 3 cột bao gồm trước, sau, bên. Mỗi cột bao gồm nhiều bó, cụ thể như sau:

Bó hướng tâm

Bó hướng tâm bao gồm bó Burdach (tủy sau giữa), bó Goll (bó tủy sau bên), bó tiểu não thẳng (bó tủy - tiểu não sau), bó tiểu não bắt chéo (bó tủy - tiểu não trước) và bó cung (bó tủy - thị).

Bó li tâm

Bó li tâm bao gồm bó tháp chéo, bó tháp thẳng, bó ngoại tháp (bao gồm bó thị - tủy, bó đỏ - tủy, bó tủy - tiền đình).

Bó dẫn truyền riêng trong tủy

Các bó dẫn truyền riêng trong tủy bao gồm bó bụng, bó lưng và bó bên. Các dây thần kinh từ tủy sống đều là dây pha. Nửa bên phải tủy có nhiệm vụ sinh dưỡng, nửa bên trái tủy có vai trò điều khiển cơ vấn (hay còn gọi là trung ương phản xạ không điều kiện).

2. Tủy sống có những dây thần kinh nào?

Tủy sống bao gồm 31 đôi dây thần kinh tủy, mỗi dây thần kinh tủy có các sợi thần kinh cảm giác nối với tủy qua rễ cảm giác (rễ sau) và nhóm thần kinh vận động nối với các rễ vận động (rễ trước). 31 đôi dây thần kinh tủy được phân nhóm theo các đốt sống liên quan, bao gồm:Trên thực tế, chỉ có 7 đốt sống cổ nhưng có đến 8 đôi dây thần kinh vì đôi thứ nhất đã rời khỏi ống sống giữa đốt cổ I và xương chẩm, đôi dây thần kinh thứ 8 thoát ra ở dưới đốt sống cổ VII. Từ vị trí này trở xuống, các dây thần kinh sống được gọi tên theo đốt sống nằm ngay phía trên.

3. Tủy sống nằm trong vị trí nào của cơ thể?

Tủy sống kéo dài từ hành não (phần dưới cùng của thân não) đến đốt sống thắt lưng trên, thường ở đoạn giữa đốt L1 và L2 và ở phần lưng dưới, tủy tạo thành hình nón, gọi là conus medullaris.

Kích thước tủy sống dài bao nhiêu?

Ở hầu hết người trưởng thành, tủy sống có độ dài khoảng 45 cm.

Các bệnh lý liên quan tủy sống

Tổn thương hoặc bệnh lý liên quan đến tủy là tình trạng nguy hiểm, cần sớm được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Một số bệnh lý liên quan đến tủy chẳng hạn như: (4)

1. Viêm tủy ngang cấp

Bệnh viêm tủy ngang cấp xảy ra khi chất xám và chất trắng ở một hoặc nhiều đoạn tủy sống liền kề (thường là tủy ngực) bị viêm. Nguyên nhân gây ra bệnh lý này có thể đến từ viêm tủy thị thần kinh, bệnh lý tự miễn hoặc hậu nhiễm trùng, xơ cứng rải rác hoặc tác dụng phụ của một số loại thuốc. Bệnh có thể khiến chất bao bọc xung quanh sợi trục thần kinh myelin bị phá hủy, làm gián đoạn hoặc gây mất khả năng dẫn truyền thông tin từ tủy sống đến các vùng còn lại của cơ thể. Nếu không được điều trị kịp thời, bệnh có thể dẫn đến rối loạn vận động, cảm giác và cơ tròn.

2. Hội chứng đuôi ngựa

Rễ thần kinh riêng lẻ ở đoạn cuối tủy sống tiếp tục di chuyển dọc trong ống sống có hình dạng giống đuôi ngựa nên được gọi là đám rối thần kinh đuôi ngựa. Hội chứng đuôi ngựa là tình trạng chèn ép rễ của đám rối thần kinh đuôi ngựa. Hội chứng này có ảnh hưởng trực tiếp đến chức năng cảm giác và vận động của trực tràng, bàng quang, hai chân. Khi mắc phải hội chứng này, người bệnh cần được chữa trị càng sớm càng tốt để hạn chế nguy cơ xảy ra các biến chứng như mất tự chủ đại và tiểu tiện, tê liệt, rối loạn sinh dục…

3. Hẹp ống sống

Ống sống là khoang rỗng tạo nên bởi các đốt sống xếp lên nhau, đảm nhiệm vai trò bảo vệ rễ thần kinh và tủy. Hẹp ống sống (hẹp đốt sống) là tình trạng thu hẹp không gian trong ống sống, gây áp lực lên rễ thần kinh, tủy sống. Trên thực tế, hẹp ống sống có thể xảy ra ở nhiều vị trí, phổ biến nhất là ở cổ và lưng dưới. Người bệnh có thể không phát hiện bất kỳ biểu hiện nào của bệnh cho đến khi bệnh đến giai đoạn nghiêm trọng. Ở một số trường hợp, bệnh có thể gây ra triệu chứng như đau dây thần kinh tọa và đau thắt lưng. Việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời bệnh hẹp ống sống góp phần gia tăng hiệu quả điều trị, từ đó nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh.

4. Thoát vị đĩa đệm

Thoát vị đĩa đệm là tình trạng một hoặc nhiều đĩa đệm giữa các đốt sống cổ, lưng trượt khỏi vị trí ban đầu, chèn ép tủy sống và các dây thần kinh ở trong ống sống. Đĩa đệm là khoang nằm giữa các đốt sống, có cấu trúc sụn. Mỗi đĩa đệm bao gồm bao sơ bên ...

5. Thoái hóa đốt sống cổ hoặc lưng

Thoái hóa đốt sống cổ hoặc lưng là bệnh lý tại vùng cột sống cổ hoặc lưng, xảy ra do sự hao mòn của xương, sụn ở đĩa đệm và các khớp của cột sống. Thoái hóa đốt sống cổ, lưng có thể trở thành bệnh mạn tính, gây cứng khớp khiến cho khả năng vận động của người bệnh bị suy giảm. Thường xuyên thăm khám sức khỏe và quan tâm đến các dấu hiệu bất thường ở cột sống cổ, lưng góp phần giúp phát hiện sớm bệnh thoái hóa đốt sống. Nhờ vậy, bác sĩ có thể đưa ra hướng điều trị kịp thời và hiệu quả.

6. Khối u cột sống

U cột sống là khối u hình thành bất thường tại cột sống, có thể là khối u ở ống sống hoặc tủy sống. Khối u cột sống có thể là khối u nguyên phát hoặc thứ phát, tính chất khối u có thể lành tính hoặc ác tính. Trong đó, khối u nguyên phát là kết quả của...

7. Áp xe ngoài màng cứng

Áp xe ngoài màng cứng là bệnh lý hiếm gặp, xảy ra khi mủ tích tụ trong khoang màng cứng gây chèn ép tủy sống. Áp xe ngoài màng cứng có thể xảy ra do sự xâm nhập của vi khuẩn, nấm hoặc bệnh nhiễm trùng trong cơ thể (phổ biến hơn cả là nhiễm trùng đường tiết niệu). Tuy vậy, vẫn có trường hợp áp xe ngoài màng cứng chưa xác định được chính xác nguyên nhân gây bệnh.Để tránh gây tổn thương tủy, ngay khi nhận thấy các dấu hiệu nghi ngờ áp xe ngoài màng cứng như sốt, đau lưng, bí tiểu, buồn nôn, nôn ói… người bệnh cần sớm đến bệnh viện thăm khám và điều trị kịp thời.

Làm thế nào để giữ cho tủy sống khỏe mạnh?

Mỗi người có thể ngăn ngừa nguy cơ tổn thương tủy sống bằng cách:Để đặt lịch thăm khám, điều trị bệnh tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ:Tủy sống là cơ quan đảm nhiệm chức năng quan trọng trong cơ thể. Mỗi người cần học cách giữ cột sống luôn khỏe mạnh để có thể bảo vệ tủy sống tối ưu. Ngay khi có dấu hiệu nghi ngờ tổn thương tủy sống, cần sớm đến bệnh viện để thăm khám và điều trị kịp thời. Hy vọng bài viết đã cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích về các vấn đề như tủy sống là gì, tủy sống nằm ở đâu, cấu tạo của tủy sống…