Nổi mẩn ngứa khắp người là bệnh gì? Triệu chứng điển hình
Nổi mẩn ngứa khắp người không phải là một bệnh riêng biệt mà là một triệu chứng của nhiều bệnh lý khác nhau. Dưới đây là một số bệnh lý thường gặp gây nổi mẩn ngứa toàn thân, kèm theo triệu chứng điển hình:
Dị ứng
- Nguyên nhân: Cơ thể phản ứng với các tác nhân dị ứng như thực phẩm, thuốc, phấn hoa, bụi, lông động vật, mạt bụi...
- Triệu chứng:
- Nổi mẩn đỏ, sẩn phù (sưng phù giống muỗi đốt), có thể lan rộng toàn thân hoặc khu trú ở một vùng da.
- Ngứa ngáy dữ dội, khó chịu.
- Có thể kèm theo các triệu chứng khác như hắt hơi, sổ mũi, chảy nước mắt, khó thở.
Viêm da cơ địa (Chàm)
- Nguyên nhân: Do sự kết hợp của yếu tố di truyền và môi trường, gây rối loạn hàng rào bảo vệ da và phản ứng viêm quá mức.
- Triệu chứng:
- Da khô, ngứa ngáy dữ dội.
- Nổi mẩn đỏ, có thể có mụn nước, rỉ dịch, đóng vảy tiết.
- Vùng da tổn thương thường dày lên, liken hóa (sần sùi, thô ráp).
- Thường xuất hiện ở các nếp gấp (khuỷu tay, khoeo chân), mặt, cổ.
Nổi mẩn ngứa khắp người có thể là dấu hiệu bị viêm da cơ địa
Nổi mề đay
- Nguyên nhân: Phản ứng dị ứng cấp tính với các tác nhân như thực phẩm, thuốc, côn trùng đốt, hoặc do các yếu tố vật lý (nắng, lạnh, áp lực).
- Triệu chứng:
- Nổi mẩn phù, màu hồng hoặc đỏ, có thể xuất hiện bất cứ vị trí nào trên cơ thể.
- Ngứa ngáy dữ dội, khó chịu.
- Các nốt mẩn thường biến mất trong vòng 24 giờ, nhưng có thể tái phát liên tục.
Bệnh ghẻ
- Nguyên nhân: Do ký sinh trùng cái ghẻ Sarcoptes scabiei var hominis đào hang và đẻ trứng dưới da.
- Triệu chứng:
- Ngứa dữ dội, đặc biệt về đêm.
- Nổi mụn nước, đường hang (đường ngoằn ngoèo, hơi gồ lên) ở các vùng da mỏng như kẽ ngón tay, cổ tay, nếp gấp khuỷu tay, vùng sinh dục.
Nhiễm nấm
- Nguyên nhân: Do các loại nấm như Candida, Trichophyton, Microsporum...
- Triệu chứng:
- Nổi mẩn đỏ, có vảy, ngứa ngáy.
- Thường xuất hiện ở các vùng da ẩm ướt, nếp gấp da.
Ngoài ra, nổi mẩn ngứa khắp người còn có thể là triệu chứng của các bệnh lý khác như:
- Bệnh lý gan mật: Xơ gan, viêm gan, tắc mật...
- Bệnh lý thận: Suy thận mạn...
- Rối loạn nội tiết: Cường giáp, suy giáp...
- Bệnh lý máu: Đa hồng cầu, bệnh bạch cầu...
- Nhiễm giun sán: Giun đũa, giun kim...
- Một số loại ung thư: Ung thư hạch, ung thư máu...
Nổi mẩn ngứa khắp người do đâu?
Nổi mẩn ngứa khắp người là một triệu chứng đa nguyên nhân, đòi hỏi sự đánh giá toàn diện từ tiền sử bệnh nhân, các yếu tố môi trường, đến các xét nghiệm cận lâm sàng mới có thể chẩn đoán chính xác. Dưới đây là các nhóm nguyên nhân chính gây ra tình trạng này:
Nguyên nhân da liễu
- Bệnh chàm (Viêm da cơ địa): Thường gặp ở trẻ em, đặc trưng bởi da khô, mẩn đỏ, ngứa ngáy và có thể có mụn nước.
- Viêm da tiếp xúc: Phản ứng viêm da khi tiếp xúc với các chất kích ứng như hóa chất, kim loại, mỹ phẩm...
- Nổi mề đay: Xuất hiện các nốt sẩn phù, gây ngứa dữ dội, có thể do dị ứng, stress hoặc không rõ nguyên nhân.
- Vảy nến: Bệnh lý tự miễn, gây ra các mảng da đỏ, dày, có vảy trắng, thường ngứa và đau.
- Ghẻ: Do ký sinh trùng ghẻ gây ra, ngứa dữ dội, đặc biệt về đêm.
- Nhiễm nấm: Thường gặp ở các vùng da ẩm ướt như kẽ chân, bẹn, nách... gây ngứa, nổi mẩn đỏ, có thể bong tróc da.
Nguyên nhân nội khoa
- Dị ứng: Phản ứng của hệ miễn dịch với các dị nguyên như thực phẩm (hải sản, trứng, sữa, đậu phộng...), thuốc, phấn hoa, bụi nhà...
- Bệnh gan: Các bệnh lý về gan như viêm gan, xơ gan, ung thư gan có thể gây vàng da, ngứa da do tích tụ bilirubin trong máu.
- Bệnh thận: Suy thận mạn tính gây ứ đọng các chất độc trong máu, dẫn đến ngứa da.
- Rối loạn nội tiết: Mất cân bằng nội tiết tố trong các thời kỳ như mang thai, mãn kinh, hoặc do các bệnh lý tuyến giáp cũng có thể gây ngứa da.
- Bệnh lý ác tính: Một số loại ung thư như ung thư hạch, ung thư máu có thể gây ngứa toàn thân.
- Nhiễm ký sinh trùng: Ngoài ghẻ, một số loại ký sinh trùng khác như giun sán cũng có thể gây ngứa.
- Nhiễm virus: Các bệnh do virus như thủy đậu, sởi, rubella cũng có thể gây nổi mẩn ngứa toàn thân.
Rối loạn nội tiết là một trong những nguyên nhân gây nổi mẩn ngứa
Các yếu tố khác
- Khô da: Da khô do thời tiết hanh khô, sử dụng xà phòng mạnh, tắm nước nóng quá nhiều... cũng có thể gây ngứa.
- Tâm lý: Căng thẳng, stress, lo âu có thể làm nặng thêm tình trạng ngứa.
- Tác dụng phụ của thuốc: Một số loại thuốc như thuốc hạ huyết áp, thuốc giảm đau opioid, thuốc kháng sinh... có thể gây mẩn ngứa.
Biến chứng của nổi mẩn ngứa khắp người
Nổi mẩn ngứa khắp người, nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách, có thể dẫn đến nhiều biến chứng ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Dưới đây là một số biến chứng thường gặp:
Nhiễm trùng da
- Việc gãi ngứa liên tục có thể làm tổn thương da, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập gây nhiễm trùng thứ phát như viêm nang lông, chốc lở, eczema nhiễm trùng.
- Các triệu chứng thường gặp của nhiễm trùng da bao gồm sưng, đỏ, đau, chảy mủ, có thể kèm theo sốt.
Rối loạn sắc tố da
- Mẩn ngứa kéo dài và gãi nhiều có thể gây ra tình trạng tăng sắc tố sau viêm, khiến da bị thâm, sạm màu, đặc biệt ở những vùng da bị tổn thương.
- Tình trạng này có thể mất nhiều thời gian để cải thiện và để lại sẹo thâm trên da.
Sẹo lồi, sẹo lõm
- Ở những người có cơ địa sẹo lồi, việc gãi ngứa quá mức có thể kích thích sự hình thành sẹo lồi.
- Tổn thương da sâu do gãi cũng có thể để lại sẹo lõm, ảnh hưởng đến thẩm mỹ.
Ảnh hưởng đến tâm lý
- Mẩn ngứa kéo dài gây ra cảm giác khó chịu, bứt rứt, mất ngủ, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và công việc.
- Tình trạng này còn có thể dẫn đến stress, lo âu, thậm chí trầm cảm.
Ngoài ra, trong một số trường hợp, mẩn ngứa khắp người có thể là biểu hiện của các bệnh lý toàn thân nghiêm trọng như suy gan, suy thận, ung thư...
Đối tượng nguy cơ mắc bệnh cao
- Người có cơ địa dị ứng: Những người có tiền sử dị ứng với các tác nhân như thực phẩm, thuốc, phấn hoa, bụi, lông động vật... có nguy cơ cao bị nổi mẩn ngứa khi tiếp xúc với các chất này. Ngoài ra, những người có tiền sử gia đình mắc các bệnh dị ứng như hen suyễn, viêm mũi dị ứng cũng dễ bị mẩn ngứa hơn.
- Trẻ em: Trẻ em có làn da nhạy cảm hơn người lớn, do đó dễ bị kích ứng và nổi mẩn ngứa khi tiếp xúc với các chất gây dị ứng hoặc các sản phẩm chăm sóc da không phù hợp. Ngoài ra, trẻ em cũng dễ bị các bệnh nhiễm trùng da như viêm nang lông, chốc lở, thủy đậu... gây ra mẩn ngứa.
- Người có hệ miễn dịch suy yếu: Những người có hệ miễn dịch suy yếu do bệnh lý (HIV/AIDS, ung thư...), sử dụng thuốc ức chế miễn dịch hoặc người cao tuổi có nguy cơ cao bị nhiễm trùng da, dẫn đến nổi mẩn ngứa.
- Phụ nữ mang thai và cho con bú: Sự thay đổi nội tiết tố trong thai kỳ và cho con bú có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý da liễu như mề đay, chàm... gây mẩn ngứa. Ngoài ra, một số loại thuốc trị mẩn ngứa có thể không an toàn cho phụ nữ mang thai và cho con bú, do đó cần thận trọng khi sử dụng.
- Người tiếp xúc với môi trường ô nhiễm: Tiếp xúc với môi trường ô nhiễm, hóa chất độc hại, khói bụi... có thể gây kích ứng da và làm tăng nguy cơ mắc các bệnh da liễu gây mẩn ngứa.
- Người có thói quen vệ sinh da không tốt: Không vệ sinh da sạch sẽ, sử dụng các sản phẩm chăm sóc da không phù hợp, mặc quần áo quá chật hoặc chất liệu không thoáng khí... đều có thể là nguyên nhân gây mẩn ngứa.
Trẻ em là đối tượng có nguy cơ mắc nổi mẩn ngứa khắp người cao nhất
Chẩn đoán nổi mẩn ngứa khắp người
Khai thác bệnh sử
Bác sĩ sẽ hỏi chi tiết về:
- Thời gian xuất hiện mẩn ngứa: Khi nào bắt đầu, diễn biến như thế nào (tăng dần, giảm dần, từng đợt hay liên tục).
- Đặc điểm mẩn ngứa: Vị trí, hình dạng, kích thước, màu sắc, cảm giác kèm theo (nóng rát, châm chích...).
- Các triệu chứng khác: Sốt, mệt mỏi, đau nhức cơ, khớp, khó thở, tiêu chảy, nôn mửa...
- Tiền sử bệnh: Bệnh lý nền (tiểu đường, gan, thận, ung thư...), dị ứng, tiền sử sử dụng thuốc.
- Tiếp xúc với các tác nhân nghi ngờ: Thực phẩm, thuốc, hóa chất, môi trường...
Khám lâm sàng
Bác sĩ sẽ kiểm tra toàn bộ cơ thể, đặc biệt là các vùng da bị mẩn ngứa, đánh giá:
- Đặc điểm tổn thương da: Loại mẩn (mảng, nốt, mụn nước, bọng nước...), kích thước, màu sắc, phân bố.
- Các tổn thương khác: Sẹo, vết trợt, loét, vảy da...
- Tình trạng da: Độ ẩm, độ đàn hồi, dấu hiệu nhiễm trùng...
- Các dấu hiệu toàn thân: Sốt, sưng hạch, phù nề, vàng da...
Xét nghiệm bổ sung
Tùy thuộc vào nghi ngờ nguyên nhân, bác sĩ có thể chỉ định các xét nghiệm sau:
- Xét nghiệm máu:
- Công thức máu: Đánh giá tình trạng nhiễm trùng, dị ứng.
- Sinh hóa máu: Đánh giá chức năng gan, thận.
- Xét nghiệm miễn dịch: Tìm kháng thể đặc hiệu cho các bệnh lý tự miễn, dị ứng.
- Xét nghiệm da:
- Test lẩy da: Xác định tác nhân gây dị ứng tiếp xúc.
- Soi tươi da: Tìm nấm, ký sinh trùng.
- Sinh thiết da: Đánh giá các tổn thương da sâu hơn.
- Xét nghiệm khác:
- Siêu âm bụng: Đánh giá tình trạng gan, thận, túi mật.
- Chụp X-quang phổi: Nếu nghi ngờ bệnh lý phổi.
Chẩn đoán phân biệt
Mẩn ngứa khắp người có thể là biểu hiện của nhiều bệnh lý khác nhau. Bác sĩ cần phân biệt với các bệnh như: Vảy nến, viêm da cơ địa, ghẻ, bệnh zona, sởi hay dị ứng thuốc…
Các cách điều trị nổi mẩn ngứa khắp người
Có nhiều cách chữa nổi mề đây khắp người. Tùy vào mức độ mẩn ngứa và nguyên nhân gây bệnh, bác sĩ sẽ tư vấn cách chữa phù hợp. Dưới đây là một số cách chữa phổ biến nhất:
Mẹo chữa nổi mề đay khắp người tại nhà
Trường hợp, mẩn ngứa xuất hiện đột ngột, không kèm theo các triệu chứng nghiêm trọng như khó thở, sưng phù mặt, môi, lưỡi. Các dấu hiệu này có thể tự biến mất trong vòng 24 giờ hoặc vài ngày, người bệnh nên áp dụng các mẹo chữa tại nhà để giúp làm dịu triệu chứng:
Chườm lạnh
- Cơ chế: Nhiệt độ lạnh giúp co mạch, giảm viêm, giảm sưng và làm dịu cảm giác ngứa ngáy.
- Cách thực hiện: Dùng khăn sạch bọc đá lạnh hoặc túi chườm lạnh, áp lên vùng da bị mẩn ngứa khoảng 10-15 phút. Có thể lặp lại nhiều lần trong ngày.
Chườm lạnh giúp làm co mạch, giảm viêm, giảm sưng và làm dịu cảm giác ngứa ngáy
Tắm bằng nước mát
- Cơ chế: Giảm nhiệt độ da, giúp giảm ngứa và khó chịu.
- Cách thực hiện: Tắm bằng nước mát, có thể thêm một ít bột yến mạch hoặc baking soda vào nước tắm để tăng hiệu quả làm dịu da.
Chữa nổi mẩn ngứa khắp người bằng nha đam (lô hội)
- Cơ chế: Gel nha đam có tính kháng viêm, làm mát da và giảm ngứa.
- Cách thực hiện: Lấy phần gel trong lá nha đam, thoa lên vùng da bị mẩn ngứa, để khoảng 15-20 phút rồi rửa sạch.
Dùng bột yến mạch chữa nổi mẩn ngứa khắp người
- Cơ chế: Bột yến mạch có tính chất làm dịu da, giảm viêm và ngứa.
- Cách thực hiện: Trộn bột yến mạch với nước tạo thành hỗn hợp sệt, thoa lên vùng da bị mẩn ngứa, để khoảng 15-20 phút rồi rửa sạch. Hoặc có thể thêm bột yến mạch vào nước tắm.
Trị nổi mẩn ngứa bằng trà xanh
- Cơ chế: Chứa chất chống oxy hóa và kháng viêm, giúp tăng cường hệ miễn dịch và giảm phản ứng dị ứng.
- Cách thực hiện: Uống 2-3 tách trà xanh mỗi ngày.
Lưu ý: Các biện pháp điều trị nổi mẩn ngứa tại nhà chỉ có tác dụng giảm triệu chứng tạm thời, không thể thay thế cho việc khám và điều trị của bác sĩ. Nếu tình trạng mẩn ngứa không cải thiện hoặc nặng lên, cần đến gặp bác sĩ để được tư vấn và điều trị.
Điều trị nổi mẩn ngứa khắp người bằng thuốc Tây
Mục đích nhằm làm giảm triệu chứng ngứa, kiểm soát phản ứng viêm và loại bỏ nguyên nhân gây bệnh. Việc lựa chọn thuốc phù hợp sẽ phụ thuộc vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của tình trạng mẩn ngứa. Dưới đây là các nhóm thuốc thường được sử dụng:
Thuốc kháng histamin
- Cơ chế tác dụng: Thuốc kháng histamin ngăn chặn tác động của histamine, chất trung gian hóa học gây ra phản ứng dị ứng, từ đó làm giảm ngứa, đỏ da và sưng phù.
- Các loại thuốc thường dùng:
- Thuốc kháng histamin thế hệ 1: Diphenhydramine (Benadryl), Chlorpheniramine (Chlor-Trimeton)... có tác dụng nhanh nhưng có thể gây buồn ngủ.
- Thuốc kháng histamin thế hệ 2: Loratadine (Claritin), Cetirizine (Zyrtec), Fexofenadine (Allegra)... ít gây buồn ngủ hơn.
- Chỉ định: Điều trị mẩn ngứa do dị ứng (mề đay, viêm da dị ứng...).
- Lưu ý: Không nên tự ý sử dụng thuốc kháng histamin khi chưa có chỉ định của bác sĩ.
Corticosteroid
- Cơ chế tác dụng: Corticosteroid có tác dụng chống viêm, giảm ngứa và ức chế hệ miễn dịch. Thuốc được sử dụng dưới dạng bôi ngoài da hoặc đường uống.
- Các loại thuốc thường dùng:
- Bôi ngoài da: Hydrocortisone, Betamethasone, Clobetasol...
- Đường uống: Prednisolone, Methylprednisolone...
- Chỉ định: Điều trị mẩn ngứa do viêm da tiếp xúc, viêm da cơ địa, vẩy nến...
- Lưu ý: Corticosteroid bôi ngoài da không nên sử dụng lâu dài vì có thể gây teo da, giãn mao mạch. Corticosteroid đường uống cần được sử dụng theo chỉ định của bác sĩ để tránh các tác dụng phụ toàn thân như tăng đường huyết, loãng xương...
Corticosteroid có tác dụng chống viêm, giảm ngứa và ức chế hệ miễn dịch
Thuốc ức chế calcineurin
- Cơ chế tác dụng: Ức chế hệ miễn dịch tại chỗ, giảm viêm và ngứa.
- Các loại thuốc thường dùng: Tacrolimus (Protopic), Pimecrolimus (Elidel).
- Chỉ định: Điều trị viêm da cơ địa, đặc biệt ở những vùng da nhạy cảm như mặt và cổ.
- Lưu ý: Thuốc ức chế calcineurin có thể gây cảm giác nóng rát khi mới sử dụng.
Thuốc kháng sinh, kháng nấm, trị ký sinh trùng
- Chỉ định: Sử dụng khi mẩn ngứa do nhiễm trùng (viêm nang lông, nấm da, ghẻ...).
- Các loại thuốc thường dùng:
- Kháng sinh: Tùy thuộc vào loại vi khuẩn gây bệnh.
- Kháng nấm: Ketoconazole, Miconazole, Clotrimazole...
- Trị ghẻ: Permethrin, Benzyl benzoate...
Các thuốc khác
- Thuốc giảm đau, hạ sốt: Paracetamol, Ibuprofen... được sử dụng để giảm đau, hạ sốt khi có kèm theo mẩn ngứa.
- Thuốc an thần: Giúp giảm ngứa do căng thẳng, lo âu.
- Thuốc điều trị bệnh lý nền: Nếu mẩn ngứa là do bệnh lý toàn thân (bệnh gan, bệnh thận...), cần điều trị bệnh nền để giảm triệu chứng ngứa.
Lưu ý: Bạn chỉ nên dùng thuốc dưới sự tư vấn và giám sát của bác sĩ. Quá trình sử dụng, bạn cần tuân thủ thời gian và liều lượng thuốc. Tuyệt đối không lạm dụng hay tự ý bỏ liều để tránh tác dụng phụ hoặc tình trạng nhờn thuốc.
Chữa nổi mẩn ngứa khắp người bằng thuốc Đông y
Theo y học cổ truyền, nổi mẩn ngứa khắp người được gọi là "phong tạng ngứa" hoặc "ẩn trẩn", thường do các yếu tố như phong nhiệt, phong hàn, thấp nhiệt xâm nhập vào cơ thể hoặc do huyết hư, can thận âm hư gây nên. Do đó, việc điều trị bằng thuốc Đông y sẽ tập trung vào các mục tiêu chính:
Thanh nhiệt, giải độc
- Kim ngân hoa: Thanh nhiệt, giải độc, thường dùng để trị các chứng dị ứng, mẩn ngứa, mụn nhọt.
- Liên kiều: Tương tự kim ngân hoa, liên kiều cũng có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, thường dùng để trị mụn nhọt, mẩn ngứa.
- Kinh giới: Khu phong, giải biểu, thường dùng để trị cảm mạo, sốt, đau đầu, mẩn ngứa do phong nhiệt.
- Ngưu bàng tử: Tán phong nhiệt, giải độc, tiêu viêm, thường dùng để trị mụn nhọt, mẩn ngứa, viêm da.
Khu phong, trừ thấp
- Phòng phong: Khu phong, trừ thấp, thường dùng để trị phong thấp, đau nhức xương khớp, mẩn ngứa do phong thấp.
- Cương hoạt: Khu phong, trừ thấp, mạnh gân cốt, thường dùng để trị phong thấp, đau nhức xương khớp, tê bì chân tay.
- Độc hoạt: Khu phong, hoạt huyết, thông kinh lạc, thường dùng để trị phong thấp, đau nhức xương khớp, tê bại.
Bổ huyết, dưỡng âm
- Đương quy: Bổ huyết, hoạt huyết, điều kinh, thường dùng để trị thiếu máu, da xanh xao, tóc khô, kinh nguyệt không đều.
- Sinh địa: Thanh nhiệt, lương huyết, dưỡng âm, thường dùng để trị sốt cao, khát nước, miệng khô, lưỡi đỏ, táo bón.
- Bạch thược: Dưỡng huyết, nhuận gan, chỉ thống, thường dùng để trị đau bụng kinh, đau đầu, chóng mặt.
Thuốc Đông y chữa nổi mẩn ngứa khắp người an toàn, ít tác dụng phụ
Các bài thuốc Đông y thường dùng
- Tiêu phong tán: Dùng khi mẩn ngứa do phong nhiệt, có biểu hiện như mẩn đỏ, ngứa ngáy, phát ban, sốt nhẹ.
- Hoàng liên giải độc thang: Dùng khi mẩn ngứa do phong nhiệt, có biểu hiện như mẩn đỏ, mụn mủ, lở loét, sốt cao, khát nước.
- Nhân sâm bại độc tán: Dùng khi mẩn ngứa do huyết nhiệt, có biểu hiện như mẩn đỏ, nổi ban sẩn cục, sốt cao, phiền muộn.
- Quy tỳ thang: Dùng khi mẩn ngứa do tỳ hư, có biểu hiện như mẩn ngứa dai dẳng, da khô, mệt mỏi, chán ăn.
- Lục vị địa hoàng hoàn: Dùng khi mẩn ngứa do thận âm hư, có biểu hiện như mẩn ngứa về đêm, da khô, nóng trong người, ù tai, chóng mặt.
Lưu ý: Tùy theo thể trạng và nguyên nhân gây bệnh, thầy thuốc sẽ kê đơn bài thuốc phù hợp cho từng người bệnh. Thuốc Đông y được đánh giá an toàn, phù hợp với nhiều cơ địa khác nhau. Nhược điểm lớn nhất của cách chữa này là thời gian phát huy tác dụng chậm, người bệnh cần kiên trì điều trị để đạt được hiệu quả tốt nhất.
Tóm lại, nổi mẩn ngứa khắp người là một triệu chứng thường gặp, có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau. Việc xác định đúng nguyên nhân và điều trị kịp thời là rất quan trọng để tránh các biến chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống. Nếu mẩn ngứa không cải thiện hoặc có dấu hiệu nặng lên, bạn nên đến gặp bác sĩ da liễu để được thăm khám và tư vấn điều trị phù hợp.