Sẽ là một thiếu sốt khi nhắc đến thơ, nhưng lại bỏ qua thể ngũ ngôn, một thể thơ phổ biến và thông dụng bậc nhất. Vậy đặc điểm của nó là gì? Những bài thơ ngũ ngôn hay và đặc sắc nhất được VOH tổng hợp dưới đây sẽ là lý giải cho bạn.
Thơ ngũ ngôn là gì?
Thơ ngũ ngôn là thể thơ mà mỗi câu thơ sẽ có năm chữ và được gieo vần, có nhịp điệu mà vẫn đem lại những ý nghĩa sâu sắc. Thể thơ này được xuất phát từ Trung Quốc, khi mà nhiều năm về trước nước ta bị nhà Hán xâm lược, từ đó những nét văn học Trung Hoa đã được du nhập về Việt Nam. Tuy nhiên hiện nay, thể thơ này đã có nhiều cải tiến hơn so với bản gốc, do đó có thể chia thành 2 loại thơ như sau:
Thơ ngũ ngôn tứ tuyệt Đường luật
Thơ ngũ ngôn tứ tuyệt Đường luật chính xác là thể thơ từ thời nhà Đường của Trung Quốc. Để làm được bài thơ như vậy đòi hỏi tác giả phải có vốn từ phong phú và cách gieo vần xuất sắc thì mới đáp ứng đủ các nguyên tắc thơ. Một bài thơ sẽ có 4 câu thơ, mỗi câu 5 chữ. Ngoài thể tứ tuyệt thì cũng còn có thể bát cú tức là một bài có 8 câu thơ cũng là thể phổ biến.
Về vần điệu, thơ ngũ ngôn tứ tuyệt sẽ được gieo vần luân phiên với thanh bằng - trắc hoặc bằng - bằng, trắc - trắc ở tiếng thứ 2 và tiếng thứ 4 trong câu. Cách gieo vần như vậy sẽ được thực hiện lần lượt cho tới hết bài thơ là hoàn thiện.
Về nhịp điệu, câu thơ ngũ ngôn Đường luật sẽ được ngắt nhịp 2/3, từ đó tạo cảm giác nhẹ nhàng, êm ái khi đọc.
Một bài thơ ngũ ngôn tứ tuyệt chuẩn sẽ có 4 phần: đề, thực, luận, kết. Tức là mỗi câu thơ sẽ phải thể hiện một phần nội dung riêng. Chỉ với 5 chữ mà phải lột tả hết ý nghĩa nên đòi hỏi việc sử dụng ngôn từ của tác giả cần rất linh hoạt và phong phú.
Thơ ngũ ngôn tự do
Thơ ngũ ngôn tự do không có quá nhiều yêu cầu khắt khe như thể thơ Đường luật. Tác giả có thể sáng tác thơ không giới hạn số câu, không yêu cầu khắt khe về vần, nhịp điệu. Thậm chí một số nhà thơ còn tạo sự đặc biệt bằng cách thêm hoặc bớt tiếng trong một câu thơ nào đó.
Những bài thơ ngũ ngôn tự do không có nhiều hàm ý khiến người đọc phải suy ngẫm mà rất dễ dàng nhận diện ý nghĩa một cách tường minh. Đó có thể là bài thơ do những nhà thơ Việt Nam sáng tác, có thể là dịch từ bài thơ của tác giả nước ngoài hoặc cũng có thể tạo ra những vần thơ hay trong phút giây ngẫu hứng.
Xem thêm: Tiểu sử và những bài thơ bất hủ của Đỗ Phủ người được mệnh danh "Thi Thánh" Tiểu sử và những bài thơ kiệt tác của "Thi Tiên" Lý Bạch - đỉnh cao thơ ca Thịnh Đường Tiểu sử Bạch Cư Dị và màu sắc hiện thực cuộc sống trong thơ của Bạch Cư Dị
Top những bài thơ ngũ ngôn đặc sắc nhất
Với mỗi thể loại thơ ngũ ngôn, chúng ta đều có những bài thơ hay “để đời”, nhất là những bài thơ Đường luật dù đã ra đời hàng trăm năm nhưng vẫn còn nguyên giá trị tới hiện tại. Dưới đây là những tác phẩm nổi bật ấy.
Thể thơ ngũ ngôn tứ tuyệt đường luật
Xuân lưu phù chu thượng Hạ vũ hà hoa khai Thu phong chi diệp lạc Nhật chiếc bộc tuyết tai.
Dịch thơ
Sông xuân đò trôi nhẹ Mưa hạ sen nở hoa Gió thu rơi rụng lá Bão tuyết nắng chiếu qua.
Thất nguyệt thất nhật dạ Vô vũ hựu vô vân Nhiệt phong lai tịch ốc Đáo vẫn mặc sầu nhân.
Dịch thơ
Đêm mùng bảy tháng bảy Không mây cũng chẳng mưa Gió nóng vào thăm hỏi Người sầu chẳng muốn thưa.
Đoạt sóc Chương Dương độ Cầm Hồ Hàm Tử quan Thái bình tu nỗ lực Vạn cổ thử giang san.
Dịch thơ
Chương Dương cướp giáo giặc Hàm Tử bắt quân thù Thái bình nên gắng sức Non nước ấy nghìn thu.
Ngàn năm bên lối nhỏ Trút niềm đau muộn phiền Ngàn năm mang hơi thở Dịu vợi trời tam thiên.
Đầu non mây tụ tán Lưng trời mây thong dong Tỉnh - say, đời chạng vạng Mắt xanh nhìn bụi hồng.
Chợt theo về mộng - thực Cát bụi lầm cuộc đời Thoáng nhìn qua bóng nước Thoáng - cõi Phật đây rồi!
Đổ xuôi miền du mộng Cho sắc màu cỏ hoa Muôn bến đời gió lộng Bồi bão khắp trời xa.
Thênh thang tình hạt bụi Bờ sương cỏ ngủ vùi Bỏ quên đời dấu hỏi Thoáng nhìn mây trắng trôi.
Cảnh đời bao sắc màu Mắt sầu oen gió bụi Tuồng đời hương chiêm bao Ngược xuôi đường dong ruỗi.
Đường lao xao gió bụi Mắt lao xao phương hồng Trời lao xao mây nổi Người lao xao dặm lòng.
Lối sương mòn cuộc lữ Gió bụi áo sờn vai Ta mòn qua dặm cũ Cuối nẽo trời - Như Lai.
Gió thổi mây, mù, bụi Hiện lộ vần nguyệt viên Con cá nằm khe suối Nghe chim hót lời kinh.
Hạt bụi về non biếc Giọt sương về thiên không Chiếc lá xanh còn ở Giữa núi rừng mênh mông.
Gom lại từng hạt bụi Hạt bụi đời mỏng mạnh Bụi lòng, ta vẫn quết Giữa muôn trùng tử sinh.
Hoa nở vần thơ nở Hoa tàn thơ vẫn hoa Mênh mông tờ biếc trải Sóng dệt vần mây qua.
Bờ ao cộng cỏ chí Lả lướt ngọn nồm đưa Con chuồn chuồn điểm nước Mong dừng chân nghỉ trưa.
Thể thơ ngũ ngôn tự do
Thơ ngũ ngôn chỉ đơn giản là có 5 tiếng trong một câu nên cũng khá dễ để sáng tác. Sau đây là một số bài thơ tự do hay và ý nghĩa nhất.
Anh xa tôi xa tôi Nỗi đau nào sánh được Tôi xa anh xa anh Cối lội dòng nước ngược
Anh đem giông bão về Xé tan lời ước hẹn Thủy chung và hẹn thề Cho hồn tôi rét mướt
Mười năm anh xa tôi Ngày về không hẹn trước Mười năm tôi xa anh Hẳn là tim giá buốt
Oan trái xưa ai gieo Những lời thơ tha thiết Tôi ngỡ là lời yêu Anh trao tôi tuyệt diệu
Nhưng... sự thật phũ phàng Anh lạc loài tim hoang Gieo tình thiên niên kỷ Tôi anh giờ lìa tan…
Xin anh chớ bận lòng Trời đổi tiết sang Đông Lá Thu còn xào xạc Màu Thu còn vàng trong
Bao năm mình đợi mong Không lâu xa anh nhỉ Tim ta vẫn thắm nồng Tình yêu là chân lý
Trăng khi tròn khi khuyết Tình lúc gần lúc xa Em không hề nuối tiếc Những ngày tháng đã qua
Mai cho dù tình ta Đời phong ba chìm nổi Vượt qua bao thác ghềnh Vượt qua trăm vạn lối
Em không lìa xa anh Giữa cuộc đời dâu bể Anh thao thức cùng em Chờ ngày mai anh nhé
Tình yêu luôn là thế Không hiền hòa dịu êm Tình càng sóng càng gió Ta càng gần nhau thêm.
Có một mùa hoa cải Nở vàng bên bến sông Em đương thì con gái Đợi tôi chưa lấy chồng
Tôi rụt rè không dám Hái một bông cải ngồng Sợ làm con bướm trắng Giật mình bay sang sông.
Qua bao mùa hoa cải Chỉ mình tôi biết thôi Mình tôi không dám hái Hoa cải bay về trời.
Bâng khuâng chiều làng bãi Không còn hoa cải ngồng Ai xui tôi trở lại Ngày em đi lấy chồng
Tôi lại gieo hạt cải Lại âm thầm đợi mong Có một người con gái Đợi tôi chưa lấy chồng.
Khúc nhạc trầm em buông Cung đàn sầu diệu vợi Đã bao ngày em đợi Bước chân nào xa xôi
Mưa trong lòng nặng rơi Cũng bồi hồi con nước Bên nhau em vẫn ước Nghẹn ngào lũ miền đau
Nốt thăng thì rớt đâu Để dây tơ đứt đoạn Nốt son thì hoảng loạn Mặn chát bờ môi ngoan
Búp ngọc dạo cung đàn Phím loan chùng tê tái Trời gió mưa mê mải Hoang hoải tiếng đàn đêm!
Em gửi vào trong gió Nỗi nhớ dành cho anh Gửi lên trời cao xanh Là bao niềm mơ ước.
Gửi con đường phía trước Là tất cả tương lai Gửi vào những ngày mai Là bao niềm vui mới.
Gửi những điều chờ đợi Anh đã phải mong chờ Gửi trong những vần thơ Tình yêu em còn đó.
Gửi trên con thuyền nhỏ Những kỷ niệm ngày xưa Gửi vào những giọt mưa Là những lời thương nhớ.
Dù xa xôi cách trở Ta vẫn mãi chờ nhau Tình ta vẫn nặng sâu Một tình yêu sâu thẳm.
Chiều đông rớt giọt sầu Người yêu đâu chẳng thấy Nhớ ai, đông đưa đẩy Đường quen mấy lần qua.
Ngang qua cội thông già Lạnh lùng trong buốt giá Lắng nghe lời sỏi đá Đông này chẳng ai qua.
Gió lạnh dưới chiều tà Người đã xa, sao nhớ? Tình đi từ muôn thuở Buồn vời vợi trông mong.
Tình yêu hỡi? Nặng lòng Đường mùa đông lạnh lẽo Ngập tràn trong khô héo Bước chân nẻo cô đơn.
Tình ơi, sao dỗi hờn Nặng lòng chân bước nhỏ Cơn lạnh lùa theo gió Ngang qua ngõ nhà em.
Ngoài phố thị lên đèn Bóng người thương đâu nữa Lòng sầu dâng nổi nhớ Nhớ ơi, nhớ tình xa.
Dỗi hờn người vắng xa Giấc mộng lòng đơn lạnh Đông về trong hiu quạnh Tình yêu đã bỏ ta.
Chân ngang qua cội già Chiều đêm dài mỏi bước Đường tình xa phía trước Dốc ngược vắng tình ngà.
Anh như một dòng sông Em là con thuyền nhỏ Xuôi dòng buồm no gió Đưa em về bến mơ.
Anh ga nhỏ đợi chờ Con tàu em đỗ lại Hững hờ tàu đi mãi Ga buồn trong nắng mai.
Chờ đợi chi uổng công Ngày mai em theo chồng Niềm vui mang đi hết Bỏ lài sầu mênh mông.
Giữa đêm rơi tí tách Hạt ngọc của mùa xuân Len vào phòng chút lạnh Thả vào lòng bâng khuâng.
Bỗng nhớ ai nhớ lạ Bỗng thương người dưng xa Chăn hoa hờ hững quá Thiếu hương kẻ xa nhà.
Vô tư từng hạt nhỏ Nhớ nhung từng hạt đầy Xoe tròn đôi mắt đỏ Chăn cuộn lòng cay cay.
Bao giờ thương se áo Bao giờ tình thắm môi Nghe cõi lòng dông bão Đêm chờ trôi cứ trôi.
Đêm chờ trôi cứ trôi Nồng nàn mưa xuân gọi Nắng hạ vàng bối rối Gió thu sang bồi hồi.
Đông lạnh lùng đứng lại Ươm mầm sống sinh sôi Đợi nhau ta đợi mãi Đợi xuân về chung đôi.
Trời lại đỗ mưa to Vẫn lặn lội như cò Mà tiền thì không có Nên bụng lấy đâu no?
Trời vẫn mưa thật to Đường thì đã tối mò Xe chưa ra đầu ngõ Quay góc nằm co ro.
Trời càng tối, càng to Chạy thì phải lần mò Xe đã về tới ngõ Bụng dạ thấy lo lo.
Trời đã hết mưa to Bụng đói không nhằm nhò Tiền đâu lo lủ nhỏ? Không có gạo để vo.
Sáng ra thấy ta ho Đau nhưng phải lái đò Tìm mua hũ gạo nhỏ Với vài con cá kho.
Xem thêm: Top 30 bài thơ Hồ Xuân Hương hay nhất Tổng hợp 3254 câu thơ Kiều của đại thi hào Nguyễn Du Thơ Nguyễn Bỉnh Khiêm và những triết lý để đời
Một số bài thơ ngũ ngôn hay khác
Thơ ngũ ngôn có nhiều chủ đề trong cuộc sống, có thể là tình yêu, bài học, sự vật hiện tượng,... Dưới đây là một số bài thơ hay nhất, ý nghĩa nhất của thể loại này.
Em muốn làm cát đằng Bên Anh khuôn ngực rộng Gục vào Anh tránh sóng Trốn cuộc đời bão giông
Em muốn làm nắng mai Tươi hồng đôi má thắm Nụ cười em gió lộng Quên tuyết rơi mùa đông
Em muốn là hoa xuân Dịu dàng hương buổi sớm Đọng sương mềm cánh mỏng Có Anh chiều bên sông
Em muốn là em thôi Tình yêu Anh vời vợi Ôm em và chờ đợi Em bên trời mênh mông!...
Còn gì tuyệt vời hơn Mỗi sớm mai thức dậy Trong lòng ta luôn thấy Người nào đấy nhớ thương
Sẽ là một thiên đường Khi người thương chờ đợi Cho lòng vui phơi phới Khi vừa mới bình minh
Mình sẽ dệt chữ tình Sáng lung linh êm dịu Từng ngày đôi tay níu Ta không thiếu được nhau
Thu về lá thay màu Góc chiều nào vàng rụng Bên anh em làm nũng Anh ơi!... Chúng mình yêu!
Lặng nhìn dòng sông ấy Có nỗi nhớ đong đầy Vương một chút heo may Ruôi ruổi theo tháng ngày
Xa xa mùa thu nhớ Từng lá đổ vàng thơ Sương trắng giăng giăng mờ Chiều chạm nhẹ như mơ
Sớm rạng đông chim hót Thánh thót giữa sương mai Lung linh cài từng giọt Ngọt vàng cúc nhuỵ khai
Chợt về nghe thiếu thiếu Bên rặng liễu xanh xanh Trong long lanh nắng chiều Nhớ dáng kiều thanh thanh
Mùa về ngang qua phố Xào xạc ánh trăng xô Buông hờ rơi trong gió Có chiếc lá nào khô
Cuối phố ánh đèn rơi Khẽ toả rời mênh mang Hắt bóng sáng hai người Tựa cửa nhìn thu sang.
Trăng buồn rơi đáy nước Trôi lũ lượt tình đau Mây cũng vội phai màu Gió giang đầu rủ rượi
Sương giăng như màng lưới Phủ kín mối tình sầu Gió lành lạnh đêm thâu Mùa mưa ngâu lại đến
Con thuyền nay bỏ bến Theo cơn sóng lênh đênh Nơi cuối thác đầu ghềnh Đâu là nơi bến đậu...
Từ ngày con thơ bé Đến bây giờ lớn khôn Tiếng ru hời khe khẽ Vẫn thấm đượm trong hồn
Qua những ngày nắng cháy Chân mẹ đã khô cằn Mùa lũ về nước chảy Mẹ dãi dầu vai xương
Này dáng mẹ thon thon Này bàn tay nhỏ nhắn Ủa đâu rồi mẹ nhỉ Sao nhiều quá nếp nhăn
Một đời mẹ trở trăn Lo những ngày con ốm Mẹ trăm bề thấp thỏm Cho con giấc ngủ lành
Mẹ cắt bớt tuổi xanh Bao nhiêu mẹ cũng đành Người hanh hao gầy guộc Con biền biệt trời xa
Mẹ ơi tháng năm qua Con bây giờ đã lớn Mười mấy năm xa nhà Nhớ mẹ! Lòng đau đớn!
Con cứ hẹn xuân về Sẽ thăm lại vườn quê Mà bao mùa mai nở Vẫn riêng mình thỏa thuê!
Rời mái trường thân yêu Bao năm rồi cô nhỉ? Trong em luôn đọng lại Lời dạy bảo của cô
Ngày ấy vào mùa thu Bước chân em rộn rã Cô không lời từ giã Xa trường tự lúc nào
Em ngỡ như chiêm bao Cô về đâu, chẳng biết? Vẫn vang lời tha thiết Từ giọng cô dịu hiền
Thời gian bước triền miên Cô chưa lần quay lại Chúng em nhớ cô mãi Mong thấy cô trở về
Lúc xưa cô vỗ về Nay chúng em khôn lớn Ngày rời trường gần đến Bao giờ gặp lại cô?
Anh giờ xa lạ quá Đâu phải của ngày xưa Xao xuyến mấy cho vừa Ru tình ơi đừng tỉnh.
Lời yêu xưa tròn trĩnh Em gói lại trong lòng Bao da diết nhớ mong Chôn chặt niềm kí ức.
Mơ hoang từng thổn thức Ước gặp anh một lần Trao nỗi nhớ trong ngần Của tháng ngày xa cách.
Nhưng hình như hờn trách Nên cứ ngỡ lạ xa Giọng nói vẫn êm mà Sao ngõ hồn vắng lặng.
Con tàu qua bao chặng Giờ như đã bình an Xóa sạch vết thời gian Nên người ơi lạ quá!
Văn học nói chung hay thơ ca nói riêng luôn đem lại những giá trị nhân văn vô cùng sâu sắc. Qua những thông tin về thể loại thơ ngũ ngôn trên đây, hy vọng bạn sẽ có thêm những kiến thức và cũng có thể tự sáng tạo nên những bài thơ thật hay cho riêng mình.
Đừng quên cập nhật liên tục những bài viết mới nhất, hấp dẫn nhất tại VOH Sống đẹp.
Ảnh: Internet
