Sởi là bệnh truyền nhiễm cấp tính lây qua đường hô hấp ở cả trẻ em và người lớn. Nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách, bệnh có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng như viêm phổi, viêm giác mạc gây mù lòa, viêm tai giữa gây điếc, viêm não… Để giúp người dân hiểu rõ hơn về sự phát triển của bệnh, nhận biết bệnh ở giai đoạn sớm và kịp thời điều trị, bài viết dưới đây, chuyên gia đến từ Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC sẽ mô tả chi tiết về tiến triển của bệnh sởi thông qua các hình ảnh bệnh sởi ở người lớn.
BS Bùi Công Sự - Quản lý Y khoa vùng 3 - miền Bắc, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC cho biết: “Sởi là một bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus gây ra, với khả năng lây lan nhanh chóng trong cộng đồng, mức độ lây lan của sởi dữ dội hơn cả Covid-19. Ước tính 90 - 100% người chưa có miễn dịch với sởi sẽ mắc bệnh nếu tiếp xúc virus, nguy cơ bùng phát thành dịch hoặc thậm chí đại dịch nếu không có biện pháp phòng ngừa hiệu quả. Sởi có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng và đe dọa tính mạng nếu không được điều trị kịp thời. Chủng ngừa sởi sớm, đầy đủ, đúng lịch cho trẻ em và người lớn là biện pháp phòng bệnh chủ động, hiệu quả, giảm nguy cơ mắc bệnh, biến chứng. Tỷ lệ bao phủ tiêm chủng cần đạt 95% (1) để đạt hiệu quả miễn dịch cộng đồng, ngăn bệnh bùng phát thành dịch.”
Dấu hiệu nhận biết bệnh sởi ở người lớn
Mặc dù bệnh sởi thường gặp ở trẻ em, nhưng cũng có thể ảnh hưởng đến người lớn với các triệu chứng khởi phát không điển hình, dễ nhầm lẫn trong chẩn đoán phân biệt với các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp thông thường. Trong nhiều trường hợp, bệnh sởi ở người lớn không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời, khiến bệnh tiến triển nặng, có thể biến chứng nghiêm trọng hơn trẻ em, thậm chí gây tử vong. Vì thế, việc nhận biết sớm các dấu hiệu của bệnh sởi là vô cùng quan trọng để có thể điều trị kịp thời và ngăn chặn những biến chứng nguy hiểm.
Sau xâm nhập vào cơ thể thông qua đường hô hấp, virus sởi sẽ ủ bệnh trong vòng 10 - 12 ngày. Trong thời gian ủ bệnh, các triệu chứng sởi không xuất hiện. Sau giai đoạn ủ bệnh, người bệnh sẽ bước vào giai đoạn tiền triệu kéo dài 5 - 15 ngày. Bắt đầu từ giai đoạn này, các dấu hiệu, triệu chứng của bệnh sởi sẽ xuất hiện dần với mức độ diễn biến tăng dần đều. Theo đó, bệnh sởi ở người lớn thường diễn tiến qua hai giai đoạn chính: giai đoạn tiền triệu và giai đoạn phát ban:
1. Giai đoạn tiền triệu
Giai đoạn tiền triệu của bệnh sởi thường kéo dài khoảng từ 3 - 5 ngày trước khi phát ban xuất hiện. Triệu chứng khởi đầu của giai đoạn này thường mơ hồ, mờ nhạt và dễ bị nhầm lẫn với tình trạng cảm lạnh thông thường. Người bệnh thường trải qua:
- Sốt nhẹ đến sốt vừa: Thường là triệu chứng đầu tiên và rõ rệt nhất, nhiều trường hợp bệnh nhân gặp sốt cao đột ngột, có thể lên tới 39 - 40°C.
- Ho khan: Ho kéo dài, dai dẳng.
- Chảy nước mũi: Nước mũi chảy nhiều, nghẹt mũi.
- Viêm kết mạc: Mắt đỏ, sợ ánh sáng, ngứa mắt, chảy nước mắt.
- Nội ban (hạt Koplik): Đây là dấu hiệu đặc trưng của bệnh sởi, là các hạt trắng nhỏ, li ti mọc ở niêm mạc má phía trong miệng và ở vùng niêm mạc má gần răng hàm trên. Xung quanh hạt Koplik thường có xung huyết.
Những dấu hiệu này báo hiệu sự xuất hiện và tấn công của virus sởi và thường bị bỏ qua ở người lớn do không đặc hiệu và không gây chú ý.
2. Giai đoạn phát ban
Sau giai đoạn tiền triệu, giai đoạn phát ban chính thức bắt đầu và thường kéo dài từ 5 - 7 ngày với triệu chứng điển hình là phát ban toàn thân:
- Phát ban: Xuất hiện sau giai đoạn tiền triệu khoảng 3 - 4 ngày. Ban sởi dạng dát sẩn, ban gồ trên bề mặt da, không đau, không hoặc ít ngứa và không mưng mủ. Ban sởi sẽ bắt đầu mọc theo tuần tự từ đầu, mặt, cổ sau đó đến ngực, lưng, cánh tay và cuối cùng là bụng, mông, đùi, chân. Đặc điểm của ban do sởi là màu đỏ, kích thước lớn, có thể kết hợp thành mảng và thường không ngứa. Khi ban lan xuống cơ thể, tình trạng sốt của người bệnh có thể tăng lên, gây mệt mỏi và khó chịu đáng kể. Giai đoạn này, hệ miễn dịch của cơ thể đang chống lại virus, do đó tình trạng viêm và phản ứng cơ thể có thể mạnh mẽ hơn, cũng là lúc mà bệnh nhân có khả năng lây truyền cao nhất.
- Khi ban sởi mọc đến chân, người bệnh sẽ hết sốt và ban bắt đầu lặn dần.
Hình ảnh bệnh sởi ở người lớn qua từng giai đoạn
Để hiểu rõ hơn về sự phát triển của bệnh sởi và nhận diện chính xác các triệu chứng ở người lớn, việc quan sát hình ảnh minh họa qua từng giai đoạn của bệnh là vô cùng hữu ích. Dưới đây là hình ảnh bệnh sởi ở người lớn qua từng giai đoạn, người dân có thể tham khảo.
1. Hình ảnh bệnh sởi ở người lớn giai đoạn khởi phát
Trước khi bước vào giai đoạn khởi phát, người mắc sởi sẽ có thời gian ủ bệnh khoảng 10 - 12 ngày. Trong giai đoạn ủ bệnh, người bệnh sẽ không xuất hiện các triệu chứng bất thường. Khi kết thúc ủ bệnh, tiến đến giai đoạn khởi phát, người bệnh thường sốt nhẹ đến sốt vừa và có thể sốt cao trong 3 - 4 ngày, chảy nước mũi, ho khan, mắt đỏ…
Trong giai đoạn này, một hình ảnh đặc trưng là sự xuất hiện của các “vết chấm Koplik” - những đốm trắng nhỏ trên nền đỏ, thường thấy ở niêm mạc miệng, đặc biệt gần các răng hàm trên. Mặc dù đây là dấu hiệu quan trọng giúp chẩn đoán sớm, nhưng do khó nhìn thấy, chúng thường bị bỏ qua trong thực tế lâm sàng. Một số hình ảnh bệnh sởi ở người lớn trong giai đoạn khởi phát như sau:
2. Hình ảnh bị sởi ở người lớn giai đoạn toàn phát
Giai đoạn toàn phát được đánh dấu bởi sự xuất hiện của phát ban đỏ trên cơ thể, người bệnh sẽ có triệu chứng phát ban dạng dát, sần, hơi nổi trên bề mặt da, khi sờ vào mịn như nhung, không đau, ít ngứa và không có mủ. Đây là triệu chứng điển hình của bệnh sởi mà cả trẻ em và người lớn đều gặp phải. Phát ban sởi sẽ mọc tuần tự trên da theo thứ tự như sau:
Vào ngày đầu tiên, phát ban sẽ bắt đầu xuất hiện từ đầu, mặt và cổ
Đến ngày thứ hai, ban sởi lan tới ngực, lưng và cánh tay
Sang ngày thứ ba, ban sởi tiếp tục xuất hiện ở bụng, mông, đùi và chân người bệnh
Khi lan tới chân, người bệnh sẽ hết sốt và ban bắt đầu biến mất
3. Hình ảnh bệnh sởi ở người lớn giai đoạn phục hồi
Giai đoạn phục hồi bắt đầu khi ban sởi bắt đầu mờ dần và biến mất, thường từ 3 đến 5 ngày sau khi phát ban xuất hiện. Lúc này, người bệnh thường sẽ hết sốt và các vết ban sởi trên da cũng dần biến mất theo trình tự xuất hiện ban đầu, để lại những vết thâm da, sẫm màu tạm thời trên vùng da từng bị phát ban nhưng không gây ngứa ngáy hay đau đớn. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, dù vết ban đã biến mất nhưng người bệnh vẫn còn sốt. Theo các chuyên gia, đây có thể là dấu hiệu bệnh sởi đã tiến triển thành tình trạng nghiêm trọng hơn.
Sau khi ban biến mất, sức đề kháng tự nhiên của cơ thể giúp phục hồi nhanh chóng, trừ khi người bệnh gặp phải biến chứng.
⇒ Tham khảo thêm: Hình ảnh bệnh sởi ở trẻ em theo từng giai đoạn phát triển của bệnh
Hình ảnh các biến chứng bệnh sởi ở người lớn
Dù bệnh sởi có thể tự hết nếu người bệnh được chăm sóc đúng cách và điều trị kịp thời, nguy hiểm lớn nhất của bệnh là những biến chứng có thể phát sinh, đặc biệt ở người lớn. Dưới đây là hình ảnh các biến chứng sởi ở người lớn:
1. Hình ảnh biến chứng viêm phổi
Viêm phổi là biến chứng phổ biến và nguy hiểm nhất của bệnh sởi, là tình trạng virus sởi tấn công phổi, khiến phổi bị viêm nhiễm và sưng lên, xuất tiết dịch và gây khó thở nghiêm trọng và thậm chí suy hô hấp.
2. Hình ảnh biến chứng viêm não
Virus sởi có thể xâm nhập vào và gây sưng tấy, tổn thương nghiêm trọng chức năng của hệ thần kinh trung ương, dẫn đến tình trạng viêm não với các triệu chứng như đau đầu dữ dội, co giật, hôn mê và thậm chí tử vong.
3. Hình ảnh biến chứng viêm tai giữa
Viêm tai giữa là một biến chứng thường gặp ở cả trẻ em và người lớn mắc bệnh sởi, gây đau nhức tai, giảm thính lực, thậm chí mất thính lực tạm thời và có thể dẫn đến các biến chứng tai mũi họng khác.
4. Hình ảnh biến chứng viêm kết mạc
Mắt đỏ, ngứa, tiết nước mắt và sợ ánh sáng là những triệu chứng thường gặp của viêm kết mạc do sởi. Nếu không được điều trị kịp thời, có thể tiến triển nghiêm trọng hơn như loét giác mạc, thậm chí mù lòa.
5. Hình ảnh biến chứng đường tiêu hóa
Biến chứng đường tiêu hóa ở người lớn mắc bệnh sởi có thể bao gồm tiêu chảy, viêm dạ dày ruột và viêm hạch mạc treo, trong đó tiêu chảy là biến chứng phổ biến nhất. Biến chứng viêm niêm mạc miệng có thể trở nên phức tạp hơn khi bị nhiễm trùng, dẫn đến tình trạng hoại tử mô, gây mùi hôi miệng. Ngoài ra, viêm ruột do vi khuẩn cũng có thể ảnh hưởng đến dinh dưỡng và sức khỏe tổng quát, làm tình trạng tiêu chảy trở nên nghiêm trọng hơn, đe dọa sức khỏe người bệnh.
Hướng dẫn chăm sóc bệnh sởi ở người lớn nhanh khỏi và phòng ngừa biến chứng
Bệnh sởi tuy có thể tự khỏi nhưng cần được chăm sóc đúng cách để tránh các biến chứng nguy hiểm. Dưới đây là một số hướng dẫn chi tiết:
1. Hướng dẫn chăm sóc người mắc bệnh sởi
Đối với người trưởng thành, chăm sóc người bệnh sởi không chỉ tập trung vào việc giảm thiểu triệu chứng mà còn phải chú ý đến việc ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm. Dưới đây là những hướng dẫn chi tiết và khoa học về cách chăm sóc người bệnh sởi, từ đó giúp họ nhanh chóng phục hồi và giảm nguy cơ biến chứng.
- Nghỉ ngơi đầy đủ: Đảm bảo người bệnh được nghỉ ngơi nhiều để cơ thể có thời gian phục hồi và tăng cường hệ miễn dịch. Giữ cho không gian nghỉ ngơi thoải mái, yên tĩnh, thoáng mát và sạch sẽ.
- Giữ ấm cơ thể: Bệnh sởi thường gây sốt cao, vì vậy cần giữ ấm cơ thể cho người bệnh để tránh hạ thân nhiệt. Tuy nhiên, không nên đắp quá nhiều chăn gây hầm bí.
- Uống nhiều nước: Cung cấp đủ nước cho người bệnh để tránh tình trạng mất nước do sốt cao và giảm thiểu cảm giác khó chịu, giúp làm loãng đờm và giữ cho cơ thể được cung cấp đủ chất lỏng. Có thể sử dụng nước lọc, nước trái cây không có acid và nước súp.
- Dinh dưỡng hợp lý: Đảm bảo người bệnh ăn uống đầy đủ các chất dinh dưỡng, ưu tiên các thực phẩm dễ tiêu hóa và giàu vitamin. Soup, cháo và các món ăn nhẹ nhàng sẽ dễ dàng hơn cho hệ tiêu hóa và phù hợp với khẩu vị của người bệnh trong giai đoạn này. Tránh các thực phẩm cay, chua hoặc quá nặng bụng.
- Giữ vệ sinh cá nhân: Vệ sinh cá nhân là điều cần thiết để tránh nhiễm trùng da và các biến chứng khác. Lau rửa nhẹ nhàng vùng da bị phát ban bằng nước ấm và xà phòng dịu sẽ hạn chế nguy cơ nhiễm khuẩn. Thường xuyên thay đồ và đảm bảo chăn ga sạch sẽ nhằm tạo điều kiện hồi phục tốt nhất.. Sử dụng khăn giấy khi ho hoặc hắt hơi và vứt bỏ chúng ngay lập tức.
- Thực hiện vệ sinh mũi miệng: Sử dụng nước muối sinh lý để vệ sinh mũi và miệng, giúp làm sạch dịch nhầy và giảm tình trạng kích ứng.
- Kiểm soát triệu chứng: Thuốc hạ sốt như paracetamol có thể được sử dụng để giảm sốt và đau cơ. Tuy nhiên, không sử dụng aspirin do nguy cơ gây hội chứng Reye. Việc duy trì nhiệt độ phòng nghỉ ngơi mát mẻ và mặc đồ thoải mái cũng hỗ trợ người bệnh cảm thấy dễ chịu hơn. Những phương pháp thiên nhiên như chườm ấm theo hướng dẫn của bác sĩ cũng có thể là các chăm sóc hỗ trợ cải thiện triệu chứng hữu hiệu và an toàn.
- Theo dõi các triệu chứng: Theo dõi sự tiến triển của bệnh, chú ý đến các dấu hiệu bất thường như khó thở, đau ngực hoặc tình trạng sốt kéo dài. Nếu có dấu hiệu bất thường, cần liên hệ với bác sĩ ngay lập tức.
2. Phòng ngừa biến chứng
- Dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ: Tuân thủ đúng liều lượng và thời gian dùng thuốc.
- Theo dõi sức khỏe thường xuyên: Trong thời gian mắc bệnh, cần chú ý theo dõi các dấu hiệu bất thường có thể là chỉ điểm của biến chứng, như khó thở, đau tai hay sự lẫn lộn, mơ màng, kém tỉnh táo về nhận thức. Bất kỳ dấu hiệu nghiêm trọng nào phải được báo cáo với nhân viên y tế để có biện pháp xử lý kịp thời, nhằm giảm thiểu nguy cơ biến chứng.
- Bổ sung vitamin A: Vitamin A giúp cải thiện khả năng thị lực, hạn chế các biến chứng về mắt như viêm kết mắt, mù lòa, đồng thời tăng cường sức đề kháng và giảm thiểu nguy cơ tiến triển các biến chứng khác.
- Tăng cường sức đề kháng: Sử dụng các thực phẩm chức năng bổ sung kẽm, vitamin C và D theo chỉ dẫn của bác sĩ có thể giúp tăng cường hệ miễn dịch. Việc này nên kết hợp với chế độ ăn uống khoa học và thói quen sống lành mạnh như tập thể dục đều đặn và tránh căng thẳng quá mức.
- Vệ sinh môi trường: Giữ nhà cửa sạch sẽ, thông thoáng, thường xuyên lau chùi các bề mặt tiếp xúc.
- Cách ly: Người bệnh nên ở trong phòng riêng, hạn chế tiếp xúc với người khác để tránh lây lan bệnh.
Đặc biệt, để phòng ngừa nguy cơ mắc bệnh sởi, cũng như biến chứng nguy hiểm của bệnh, ngoài việc thực hiện các biện pháp trên, tất cả người lớn và trẻ em cần tiêm vắc xin phòng sởi đầy đủ, đúng lịch và tiêm càng sớm càng tốt, trong độ tuổi khuyến cáo. Khi tiêm vào cơ thể, vắc xin sẽ kích thích hệ miễn dịch sản sinh ra kháng thể đặc hiệu, chủ động với các thành phần kháng nguyên của virus sởi. Nhờ đó, khi cơ thể chẳng may tiếp xúc với virus sởi trong tương lai, cơ thể đã sẵn sàng miễn dịch để chống lại và tiêu diệt virus, ngăn ngừa bệnh phát triển.
Hiện nay, tại Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC có đầy đủ các loại vắc xin sởi chính hãng có thành phần phòng bệnh sởi cho cả trẻ em và người lớn tiêm từ 9 tháng hoặc 12 tháng, gồm vắc xin sởi đơn MVVac (Việt Nam); loại phối hợp 3 trong 1 sởi - quai bị - rubella Priorix (Bỉ); loại phối hợp sởi - quai bị - rubella MMR II (Mỹ).
Tùy theo lịch sử chủng ngừa của trẻ, bác sĩ chỉ định phác đồ phù hợp với lứa tuổi của trẻ. Thông thường, trẻ sẽ tiêm mũi 1 khi tròn 9 tháng tuổi, mũi 2 cách mũi 1 thời gian 3 tháng khi trẻ 12 tháng tuổi và mũi 3 lặp lại khi trẻ 4 - 6 tuổi.
Khi tình hình bệnh diễn biến phức tạp, với trẻ từ 12 tháng tuổi chưa tiêm vắc xin có thành phần sởi, bác sĩ có thể chỉ định tiêm 2 mũi vắc xin phối hợp sởi - quai bị - rubella cách nhau ít nhất 1 tháng chứ không cần chờ đến 3 tháng hoặc khi trẻ 4 - 6 tuổi. Trẻ từ 7 tuổi trở lên và người lớn tiêm 2 mũi cách nhau tối thiểu 1 tháng.
Đối với trẻ dưới 9 tháng, chưa đủ tuổi tiêm phòng, Cục Y tế Dự phòng khuyến cáo chỉ tiêm chủng khi có chỉ đạo và trong trường hợp cần thiết. Hiện, theo thông tin kê toa từ nhà sản xuất, MVVAC (Việt Nam) và MMR II (Mỹ) khi có dịch có thể tiêm cho trẻ dưới 9 tháng. Khi 9 hoặc 12 tháng tuổi, trẻ vẫn cần hoàn thành lịch tiêm cơ bản theo khuyến cáo của Bộ Y tế.
Qua những hình ảnh bệnh sởi ở người lớn trên, người dân có thể thấy rõ các giai đoạn phát triển của bệnh từ khi bắt đầu cho đến khi hồi phục hoàn toàn. Những hình ảnh này không chỉ giúp nhận diện các triệu chứng của sởi mà còn cung cấp thông tin về cách bệnh tiến triển và các biến chứng có thể xảy ra. Hiểu rõ về bệnh sởi và các dấu hiệu của nó sẽ giúp người dân chủ động hơn trong việc nhận biết, đến cơ sở y tế để được điều trị, phòng ngừa biến chứng nguy hiểm .
Nếu còn bất kỳ thắc mắc nào về hình ảnh bệnh sởi ở người lớn và muốn đăng ký tiêm vắc xin sởi, quý Khách hàng có thể liên hệ trực tiếp với VNVC thông qua hotline 028.7102.6595 hoặc inbox qua fanpage facebook VNVC - Trung tâm Tiêm chủng Trẻ em & Người lớn hoặc đến ngay các trung tâm tiêm chủng VNVC trên toàn quốc để được nhân viên chăm sóc Khách hàng hướng dẫn chi tiết, được bác sĩ thăm khám sàng lọc, tư vấn sức khỏe và chỉ định tiêm ngừa phù hợp. Tra cứu trung tâm tiêm chủng VNVC gần nhất TẠI ĐÂY.
