Nám da là tình trạng rối loạn tăng sắc tố phổ biến, đặc trưng bởi các mảng hoặc đốm sắc tố màu nâu, đen. Nám khiến nhiều người mất tự tin về vẻ ngoài của mình. Hiệp hội Da liễu Hoa Kỳ (AAD) cho biết, 90% người bị nám là phụ nữ, chỉ 10% trường hợp gặp ở nam giới. Vậy nám da là gì? Nguyên nhân hình thành và những lưu ý cần biết đối với tình trạng này ra sao?
Nám da là gì?
Nám da là tình trạng rối loạn tăng sắc tố da, xuất hiện khi sắc tố Melanin sản sinh quá mức, dẫn đến hình thành các mảng hoặc đốm sẫm màu. Tình trạng này gặp nhiều ở phụ nữ từ 20 - 50 tuổi, nhất là khi mang thai và sau sinh. Nám da có thể đậm và nhạt dần theo thời gian, tình trạng thường nặng vào mùa hè, nhẹ hơn khi trời chuyển đông. (1)
Nám da thường xuất hiện ở những vùng sau:
- Trán.
- 2 bên má.
- Mũi và quanh môi.
- Một số trường hợp khác: cổ, cánh tay,…
Nám da có những biểu hiện khác nhau tùy theo kích thước, màu sắc, độ nông, sâu. Theo phân loại lâm sàng, nám da được chia thành 3 loại, gồm:
- Nám nông.
- Nám sâu.
- Nám hỗn hợp.
Nguyên nhân hình thành nám da
1. Nguyên nhân nội sinh
Có nhiều nguyên nhân hình thành nám da. Một số nguyên nhân nội sinh có thể kể đến như: (2)
- Di truyền: nám da có thể ảnh hưởng bởi gen. Tiền sử gia đình có người bị nám thì nguy cơ con cháu cũng sẽ gặp tình trạng này. Phần lớn các cặp song sinh giống nhau đều bị nám da. Người có làn da sẫm màu dễ bị nám hơn người da trắng.
- Giới tính: tình trạng nám da ở phụ nữ cao gấp 9 lần nam giới.
- Sử dụng thuốc tránh thai.
- Người đang điều trị rối loạn nội tiết tố hoặc mắc bệnh suy giáp.
- Phụ nữ mang thai: nám da là tình trạng phổ biến, ảnh hưởng từ 15% - 50% phụ nữ mang thai. Sự gia tăng nồng độ estrogen, progesterone và các hormone kích thích tế bào hắc tố trong thời gian thai kỳ có thể gây nám da.
- Ảnh hưởng bởi một số loại thuốc: kháng sinh, thuốc chống viêm không steroid (NSAID), lợi tiểu, retinoid, hạ đường huyết, chống co giật, loạn thần,…
- Lão hóa da.
2. Nguyên nhân ngoại sinh
Bên cạnh những nguyên nhân nội sinh, nám da còn được hình thành từ những yếu tố sau: (3)
- Mỹ phẩm: một số loại có thể làm da nhạy cảm với ánh sáng mặt trời.
- Các sản phẩm chăm sóc da: một vài sản phẩm có thể gây kích ứng khiến da mỏng đi và dễ bị ảnh hưởng bởi những tác nhân bên ngoài.
- Xà phòng: một số loại xà phòng thơm có thể gây ra hoặc làm nặng thêm tình trạng nám da.
- Tắm nắng: tia cực tím ảnh hưởng đến các tế bào kiểm soát sắc tố (melanocytes) gây nám da.
- Ánh sáng từ màn hình LED như: tivi, máy tính, điện thoại di động,…
- Chế độ chăm sóc da không phù hợp: tình trạng này kéo dài sẽ khiến da suy yếu, sức đề kháng giảm, thậm chí có thể gây nên những tổn thương trên da.
Dấu hiệu của bệnh nám da
Dấu hiệu chính của bệnh nám da là tăng sắc tố melanin làm xuất hiện những mảng da sẫm màu. Những vùng tiếp xúc nhiều với ánh nắng mặt trời như: mặt, cổ, cánh tay,… có nguy cơ cao bị nám da. Tình trạng này tuy không đau nhưng gây mất thẩm mỹ, khiến nhiều người tự ti vì vẻ ngoài kém sắc của mình.
Trường hợp nám da do nội tiết tố, các mảng hoặc đốm nám có màu sắc khá đậm, kích thước không đồng đều, xuất hiện chủ yếu ở 2 bên gò má. Nếu không điều trị sớm, nám có thể lan rộng sang những vùng da xung quanh. Ngoài ra, người bị nám nội tiết thường xuất hiện một số dấu hiệu khác như: mụn, rối loạn kinh nguyệt,…
Các vị trí xuất hiện nám da thường thấy gồm: 2 bên má, trán, mũi, môi,… Bệnh không khó điều trị, tuy nhiên, một số người nhầm lẫn nám với các vấn đề về da khác, chẳng hạn như tàn nhang, đồi mồi. Do đó, người bệnh nên tìm đến bác sĩ chuyên khoa da liễu - thẩm mỹ da để kiểm tra, tư vấn và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp.
Phân biệt các loại nám da
Theo phân loại lâm sàng, nám da chia thành: nám mảng, nám sâu và nám hỗn hợp. (4)
1. Nám nông
Nám nông hình thành do các tế bào melanocyte đưa sắc tố melanin vào trong lớp tế bào sừng. Loại nám này có màu nâu nhạt, chân nông, nằm ở thượng bì hoặc lớp da ngoài cùng, thường tập trung thành từng mảng nhỏ. Nám nông xuất hiện chủ yếu ở trán, 2 bên gò má, mũi và cằm, với đường viền rõ rệt dễ phân biệt với vùng da xung quanh.
2. Nám sâu
Nám sâu có màu nâu nhạt đến đen sẫm, đường viền mờ. Chân nám nằm sâu dưới da do tế bào melanocyte đẩy sắc tố melanin từ trung bì vào sâu bên trong. Loại nám này xuất hiện theo từng đốm, chấm tròn nhỏ tương tự như vết thâm sau mụn. Nám đốm thường gặp ở phụ nữ trên 30 tuổi, người trong thời kỳ tiền mãn kinh.
3. Nám hỗn hợp
Nám hỗn hợp là loại phổ biến nhất, bao gồm nám nông và nám sâu, xuất hiện rải rác chủ yếu ở trán, 2 bên gò má, mũi, vùng da quanh mắt. Nám hỗn hợp có chân nằm sâu, màu sắc và kích thước không đồng đều. Đây là loại nám khó điều trị nhất.
Nám da ảnh hưởng đến đời sống sinh hoạt như thế nào?
Ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống! Nám da xuất hiện chủ yếu trên mặt, 2 bên má với những mảng, đốm sẫm màu. Tình trạng này gây nhiều phiền toái, ảnh hưởng đến đời sống sinh hoạt, nhất là với phụ nữ. Nám da khiến nhiều người mất tự tin, ảnh hưởng đến tâm lý, ngại giao tiếp, da lão hóa nhanh,…
Ai có nguy cơ bị nám da?
Phụ nữ! Học viện Da liễu Hoa Kỳ cho biết, nám da thường gặp ở 90% phụ nữ, chỉ 10% nam giới gặp phải tình trạng này. Theo đó, phụ nữ mang thai, người có làn da sẫm màu hoặc rối loạn nội tiết tố là những đối tượng có nguy cơ cao gặp phải nám da.
Khi nào cần gặp bác sĩ?
Khi có dấu hiệu nghi ngờ nám da! Nám da có thể chữa khỏi nếu phát hiện sớm. Do đó, khi vùng da xuất hiện những mảng, đốm nâu sẫm màu, người bệnh nên tìm đến bác sĩ chuyên khoa da liễu - thẩm mỹ da để được kiểm tra, thăm khám, từ đó có phương án điều trị thích hợp.
Chẩn đoán tình trạng nám da
Nám da có thể nhìn thấy bằng mắt thường, chủ yếu xuất hiện ở trán, 2 má, cằm, mũi,… Vết nám có màu sắc và kích thước đa dạng nên có thể nhầm lẫn với một số bệnh về da khác. (5)
Do đó, để biết chính xác bản thân có bị nám hay không? Tình trạng, loại nám gặp phải là gì, các bác sĩ sẽ dùng đèn Wood (thiết bị khám da phát ra ánh sáng UV sóng dài - còn gọi ánh sáng đen) hoặc máy soi da để kiểm tra.
Ngoài ra, để kết quả chẩn đoán chính xác, các bác sĩ có thể thực hiện thêm sinh thiết, bằng cách lấy 1 mẫu da có kích thước từ 2mm - 5mm mang đi xét nghiệm mô bệnh học. Sinh thiết là một thủ thuật tương đối đơn giản, phổ biến, giúp bác sĩ có thể chẩn đoán chính xác các rối loạn về da. Da bị nám khi kết quả sinh thiết cho thấy:
- Tế bào hắc sắc tố hình đuôi gai (phân nhánh).
- Melanin xuất hiện trong tế bào sừng nền và trên.
- Có melanin ở lớp hạ bì.
- Kết quả nằm trong thang điểm đánh giá nám (MASI).
Mức độ nám da có thể dựa trên thang điểm đánh giá nám da (MASI).
Cách điều trị nám da
Để điều trị nám da, trước hết các bác sĩ sẽ tìm ra nguyên nhân gây bệnh. Tùy thuộc vào từng trường hợp, nám có thể tự biến mất, mờ dần, tồn tại vài năm, thậm chí vĩnh viễn. Điều trị nám da cần xem xét, dựa trên từng cơ địa, nguyên nhân để có phương pháp phù hợp.
Không phải lúc nào cũng cần điều trị nám. Trường hợp nám da do nội tiết tố thay đổi, phụ nữ mang thai hoặc uống thuốc tránh thai, tình trạng này có thể giảm khi sinh hoặc ngừng sử dụng thuốc. Nếu nám da do tiếp xúc quá nhiều với ánh sáng mặt trời, màn hình LED, mỹ phẩm hoặc xà phòng thơm, người bệnh có thể tạm ngưng sử dụng hoặc hạn chế tiếp xúc với những nguyên nhân trên. Đồng thời, tìm đến bác sĩ chuyên khoa da liễu để được kiểm tra, tư vấn liệu trình điều trị thích hợp.
Một số cách điều trị nám da có thể tham khảo như:
- Axit tranexamic: thuốc bôi ngoài da giúp trị nám hoặc làm mờ vết thâm sau mụn.
- Thay da hóa học: sử dụng axit glycolic, axit alpha hydroxy và axit salicylic loại bỏ lớp da sẫm màu mà không ảnh hưởng đến quá trình tái tạo tế bào mới.
- Sử dụng laser: chùm tia laser giúp phá hủy các sắc tố gây nám da, tăng sinh collagen hình thành lớp tế bào mới, làm mờ vết nám, đều màu và sáng da.
- Mesotherapy: bác sĩ sử dụng bơm tiêm với đầu kim nhỏ để đưa các hoạt chất có khả năng ức chế quá trình sản sinh sắc tố xuống các lớp da. Ưu điểm của thủ thuật này là thuốc sẽ không bị cản trở bởi lớp sừng nên sẽ có tác dụng cao hơn, so với việc sử dụng thuốc bôi hay điện di
- Axit azelaic: dạng kem, lotion hoặc gel, thoa 2 lần/ngày. Phụ nữ mang thai có thể dùng loại thuốc này.
- Methimazole: dùng trong trường hợp mắc phải nám kháng hydroquinone. Điều trị bằng cách làm giảm quá trình tổng hợp sắc tố melanin.
- Chiết xuất đậu nành: làm giảm quá trình chuyển đổi từ tế bào hắc tố sang tế bào da. Giúp đẩy lùi vết nám, tàn nhang, đồng thời, bảo vệ da khỏi tác hại của môi trường bên ngoài.
- Axit Alpha Hydroxy (AHA): nhóm các loại axit có nguồn gốc từ thực vật (mía, nho, các loại trái cây thuộc họ cam quýt) và động vật (sữa ong chúa). Các mỹ phẩm chứa AHA giúp điều chỉnh sắc tố, làm sáng da, giảm nếp nhăn,…
- Hydroquinone: có tác dụng làm sáng những mảng da sẫm màu như nám, đồi mồi, tàn nhang. Hydroquinone có thể ở dạng kem, gel, lotion hoặc nhũ tương. Thông thường, cần ít nhất 4 tuần để thuốc phát huy tác dụng và mất từ 2 - 4 tháng dùng đều đặn mới cho hiệu quả rõ rệt.
- Tretinoin: thuốc bôi ngoài da, dùng trong điều trị mụn trứng cá, nếp nhăn hoặc những tổn thương do ánh nắng mặt trời. Lưu ý, không dùng Tretinoin cho phụ nữ mang thai.
Những câu hỏi liên quan về nám da
1. Nám và tàn nhang có khác nhau hay không?
Có! Đây là 2 tình trạng da hoàn toàn khác nhau, cần phân biệt nám và tàn nhang để có hướng điều trị phù hợp.
- Nám da: các đốm, mảng sẫm màu với nhiều mức độ, đậm nhạt khác nhau, xuất hiện đối xứng 2 bên má, cằm, trán,… Nám có nhiều kích thước và thường lớn hơn tàn nhang.
- Tàn nhang cũng là một biểu hiện của tăng sắc tố, xuất hiện ở mọi độ tuổi, phân bố chủ yếu ở mặt, cổ, ngực, cánh tay,… Màu sắc tàn nhang đa dạng hơn, có thể đen, nâu nhạt, nâu sẫm hoặc thâm vàng. Tàn nhang thường có kích thước nhỏ giống đầu tăm hoặc hạt mè, dao động từ 1mm - 5mm, nằm riêng lẻ hoặc liên kết với nhau thành từng mảng. Độ đậm nhạt Uv của tàn nhang có thể thay đổi theo cường độ ánh sáng mặt trời. Mùa hè tàn nhang đậm hơn mùa đông.
2. Vì sao nữ giới bị nám da nhiều hơn nam giới?
Do hormone estrogen và progesterone ở nữ nhiều hơn nam! Sự thay đổi nội tiết tố do mang thai, tiền mãn kinh - mãn kinh, dùng thuốc tránh thai đều có thể tác động trực tiếp đến việc hình thành sắc tố gây nám, tàn nhang. Ngoài ra, phụ nữ có làn da yếu hơn nên dễ bị nám hơn so với nam giới.
3. Nám da có chữa khỏi được không?
Có! Nhưng còn tùy thuộc vào nguyên nhân gây nám da. Vết nám có thể tự biến mất sau khi sinh con hoặc ngưng dùng thuốc tránh thai. Kem, thuốc bôi hoặc những phương pháp điều trị hiện đại như: bắn laser, điện di da mặt, tiêm HA, lăn kim,… có thể làm mờ vết nám.
Song, nếu làn da không được bảo vệ khỏi tác hại của ánh sáng mặt trời, nám có thể tái phát trở lại, thậm chí nặng hơn ban đầu. Do đó, sau điều trị, người bệnh cần che chắn cẩn thận, thoa kem chống nắng và bảo vệ da mỗi khi đi ra ngoài. Đồng thời, tái khám định kỳ để bác sĩ có thể theo dõi, kịp thời ngăn ngừa bệnh tái phát.
Phòng ngừa tình trạng nám da
Điều trị khi nám chỉ mới bắt đầu xuất hiện, chưa nghiêm trọng, kết hợp chăm sóc và bảo vệ làn da sẽ giúp cải thiện tình trạng này nhanh chóng. Nếu không kịp thời ngăn chặn, các vết nám có điều kiện lan rộng, việc điều trị sẽ mất nhiều thời gian, tốn kém.
Nám da có thể tái phát sau điều trị, nếu không được chăm sóc và bảo vệ đúng cách. Do đó, phòng ngừa nám da vẫn là biện pháp hữu hiệu giúp hạn chế gặp phải tình trạng này.
Một số cách phòng ngừa nám da có thể kể đến như:
- Ánh sáng mặt trời là nguyên nhân chính gây nám da. Do đó, cần thoa kem chống nắng có chỉ số SPF trên 30, từ 15 - 30 phút trước khi đi ra ngoài.
- Che chắn làn da: đội mũ rộng vành, đeo khẩu trang, mắt kính râm,…
- Ăn uống lành mạnh: đảm bảo cung cấp đủ và cân đối các chất dinh dưỡng sẽ giúp làn da khỏe mạnh, đẩy lùi dấu hiệu lão hóa, giảm nguy cơ hình thành nám.
- Chế độ sinh hoạt hợp lý: tăng cường luyện tập thể dục thể thao, hạn chế thức khuya, tránh căng thẳng,…
- Sử dụng mỹ phẩm có nguồn gốc rõ ràng: lưu ý lựa chọn mỹ phẩm an toàn, xuất xứ rõ ràng, không chứa thành phần kích ứng da.
- Khám bác sĩ da liễu khi có các vấn đề về da, không nên để tình trạng kéo dài, vết nám lan rộng. Việc phát hiện và điều trị sớm sẽ mang lại hiệu quả cao hơn.
Nám da nên ăn uống như thế nào?
Khi bị nám, bên cạnh thuốc bôi và các phương pháp điều trị hiện đại, chế độ ăn uống lành mạnh, đủ nước (từ 1,5 lít - 2 lít/ngày) đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện tình trạng này. Các loại thực phẩm cần bổ sung gồm:
- Vitamin C: có hiệu quả trong việc giảm sản xuất melanin, tăng khả năng bảo vệ da, giảm tác hại của ánh nắng mặt trời. Vitamin C thường có trong một số thực phẩm như kiwi, việt quất, trái cây họ cam quýt, các loại hạt,…
- Vitamin E: có nhiều trong mầm lúa mì, dầu hướng dương, đậu nành, rau xanh, thịt, cá, trứng, sữa, hoa quả,…
- Thực phẩm chứa Carotenoid: cà rốt, bí ngô, đào, khoai lang.
- Retinoid (tên gọi chung của vitamin A): thuốc bôi hoặc uống.
- Chất béo không bão hòa: gồm Omega 3 và Omega 6, có trong hải sản như cá hồi, cá trích, cá mòi, cá thu,…
Chuyên khoa Da liễu - Thẩm mỹ Da, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM có các dịch vụ điều trị nám da. Với trang thiết bị hiện đại được nhập khẩu chính hãng từ các nước Âu Mỹ, Nhật, Hàn Quốc như: máy soi da, điện di, lăn kim, laser,… cùng đội ngũ bác sĩ, nhân viên y tế giàu kinh nghiệm, BVĐK Tâm Anh luôn mang đến những dịch vụ điều trị, chăm sóc, thẩm mỹ da tận tâm, chất lượng, hiệu quả.
Bài viết trên đã cung cấp thông tin về nám da là gì? Nguyên nhân hình thành và những lưu ý cần biết đối với tình trạng trên. Do đó, ngay khi có dấu hiệu nghi ngờ nám da, người bệnh nên nhanh chóng tìm đến bác sĩ chuyên khoa da liễu - thẩm mỹ da để được thăm khám, điều trị kịp thời, lấy lại làn da khỏe đẹp.
